Tijd als motief in ''S nachts komen de vossen'
De verhalenbundel ’s Nachts komen de vossen van Cees Nooteboom is een laat werk uit zijn oeuvre. Misschien is dat de reden dat er in de verhalen steeds weer wordt terug gekeken en de thematiek van de verhalen vaak dood en vergankelijkheid is. Ondanks dat het een laat werk is, is Nooteboom in de bundel nog steeds zoekende. Vrijwel alle personages zijn op zoek en proberen raadsels te ontrafelen. Centraal staat een zoektocht naar grip op de tijd. Vooral de verhalen ‘Gondels’, ‘Heinz’, ‘Paula I’ en ‘Paula II’ lijken deze zelfde thematiek te hebben. De verhalen ‘Onweer’, ‘Eind september’, ‘Laatste middag’ en ‘Het verste punt’ gaan ook over een gebeurtenis in het verleden waarbij vaak iemand overleden is, maar deze verhalen lijken minder te reflecteren op manieren om met herinneringen om te gaan.
In het eerste verhaal ‘Gondels’ is een foto het uitgangspunt voor een terugblik. De verteller gaat letterlijk terug naar de plek waar de foto is genomen. Wat hij daarmee probeert te bereiken is hemzelf onduidelijk. Hij verwondert zich op een rake manier over het voorbijgaan van de tijd: ‘dat je nog steeds hetzelfde lichaam had, dat was eigenlijk het wonder. Maar het was natuurlijk niet hetzelfde lichaam. Degene van wie het was, had nog steeds dezelfde naam, dat was alles.’ (Nooteboom:12). In het verhaal worden verschillende gevoelens beschreven en wat hiermee gebeurd wanneer er tijd overheen gaat. Aan de ene kant is er liefde die geëvolueerd is en steeds verandert, maar aan de andere kant ook gevoelens als gêne die juist niet door tijd aangetast worden. Om grip te krijgen op die gevoelens gaat hij nog verder in de tijd, hij denkt aan de geschiedenis van Piero Della Francesca en de filosofie van Hegel. Deze ideeën zijn net zoals de kunst onveranderlijk en hierdoor een manier om grip te krijgen op de tijd.
In het verhaal ‘Heinz’ probeert het hoofdpersonage aan de tijd te ontsnappen. Hij probeert zichzelf en de lezer te bedriegen door objectief te kijken naar een foto waar hij zelf opstaat. Maar in de eerste paragraaf wordt het al duidelijk dat tijd niet te ontlopen is. ‘Taal is iets wat je erft, je bent het nooit helemaal zelf, als je spreekt’(Nooteboom: 41). In datgene wat je iedere dag gebruikt, taal, zit tijd al verborgen. Naast foto’s kan ook muziek als een herinnering werken. ‘Ik hoor het nu, terwijl ik schrijf. (Nooteboom:55)’ Het verhaal laat ook zien dat herinneringen nooit op zich zelf staan, maar altijd weer verweven zijn met andere verhalen en herinneringen. De verteller vestigt hier de aandacht op door heel stellig te zeggen: ‘Maar het verhaal gaat niet over Philip en Andrea. Het gaat over Heinz. (Nooteboom:47)’ Hij probeert het verhaal te vertellen maar komt toch ook weer steeds bij zichzelf uit. Zijn ‘worsteling’ lijkt te veronderstellen dat je wordt gedefinieerd door de dingen die je herinnert en dat al je herinneringen gekleurd zijn. De verteller verwijst ook steeds naar de oudheid zoals Aristoteles.
De meest interessante verhalen wat betreft thematiek is het tweeluik ‘Paula’ en ‘Paula II’. In het eerste verhaal is het uitgangspunt alweer een foto. De verteller richt zich tot de vrouw op de foto, die al overleden is. In het verhaal ‘Paula II’ antwoordt zij vanuit het perspectief van de overledene. ‘Ik leef nog maar er zijn geen omstandigheden. Het heeft lang geduurd eer ik het begreep. Hoe kun je ‘lang’ zeggen als er geen tijd is? Ik heb geen nieuwe taal gekregen, ik moet me behelpen. (Nooteboom:139)’ Ook hier worden taal en tijd verbonden, zoals dat ook al in ‘Heinz’ gebeurde. Paula beschrijft het leven als ‘spinrag’, iets kwetsbaars en iets vergankelijks. Het enige wat rest na een leven zijn herinneringen en zelfs die zijn al er alleen als er mensen zijn die het zich herinneren.
De verhalen uit ’s Nachts komen de vossen draaien steeds om dezelfde thema’s heen. De bundel kan gelezen worden naar een zoektocht en in ieder verhaal worden er nieuwe invalshoeken uitgeprobeerd. Nooteboom speelt met tijd, allereerst door vaak van herinneringen uit te gaan. Het uitgangspunt is in veel gevallen een tastbare herinnering in de vorm van een foto. Maar herinneringen zijn iets subjectiefs en vergankelijk, op welke manier kun je er grip op krijgen? Door ze in taal te gieten, lijkt Nooteboom in deze bundel te suggereren. Maar taal is tot stand gekomen door geschiedenis. En aan de andere kant is taal ook juist weer een product van de tijd. Het idee dat naar voren komt in de verhalen is dat taal een middel is, maar dat het ook ontoereikend is. Een andere manier om vat te krijgen op tijd is om juist te verwijzen naar geschiedenis. Ideeën, geschiedenissen en kunsten kunnen gezien worden als iets onveranderlijks. Iets wat ondanks de gebeurtenissen op persoonlijk vlak, die op dat moment belangrijk leken, er altijd is.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Nikkie Jessen
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
