Sciencefiction met een oergevoel

Mijn doel was om dit tweede deel in de Zwijgende Aarde serie snel te lezen, net als de opvolgende delen, om op tijd aan te kunnen sluiten bij een boekenclubbespreking van deel zeven. Dat is niet gelukt, soms kom je een boek tegen waarbij je bewust je leessnelheid omlaag wilt brengen. In het geval van Roest was dat niet omdat het niet vlot te lezen is, als pageturner werkt hij zelfs prima denk ik. Ook niet omdat je anders dingen ontgaan die je nodig hebt om het verhaal echt te waarderen, ook vlot lezend zit er genoeg in. Ik ging langzamer lezen omdat ik een verhaal achter het verhaal meende te bespeuren. En dat is steengoed. Ik bespreek vooral dat vermeende verhaal achter het verhaal.

Roest opent met een spel met verschillende genres. Ik waande mij eerst in een western op Mars. Het rode, desolate landschap, de eenzame held onderweg naar een afgelegen nederzetting waar het dunne laagje beschaving dat er nog heerst op het spel staat. Dit western thema blijft door het boek heen af en toe speels terugkomen. Al snel verandert het verhaal in een who-done-it. Ik maak er dan altijd een spel van om de clou niet te proberen op te lossen door te denken als een detective, maar door te denken als een schrijver. Daar viel me iets op. Het voelde voor mij alsof de schrijver zei: ‘Beste lezer, je denkt toch niet dat ik niet dacht dat jij allang bedacht had dat dit was wat er gebeurde?’ We lezen hier ook niet echt een who-done-it hè, de schrijver speelt er alleen mee. Toch?

We zijn op dit punt nog niet eens op bladzijde 50 maar mijn interesse is al helemaal gewekt. Een schrijver die zo bewust spelletjes aan het spelen is heeft vermoedelijk meer kaarten in zijn mouw zitten.

Eerst wat over de stijl van het boek. Het is dun, dat bevalt me, zeker als het verhaal desondanks toch met enkele scherpe details een levendige schets geeft van de vreemde wereld waarin het zich afspeelt. De dialogen lezen heerlijk, een knappe vondst - of geslaagde imitatie - om het pratende computersysteem vetgedrukt weer te geven. Ook de opbouw in fragmenten werkt goed voor mij. Hier weer een spel, nu met de opbouw van een roman, zonder vervelend wannabe-(post)modern te worden. Dit bracht me verder op het spoor dat ik meer in handen had dan een goed geschreven sciencefictionboekje.

Over de science in de fiction kan ik niet zoveel zeggen, ik ben noch geek noch wetenschapper. Maar, deze toekomstige wereld fascineerde me enorm. De kolonisatie van het zonnestelsel, genetische en nanotechnologie. Misschien had ik een beetje last van het Thunderbirds effect - de ontwikkelingen zijn wel heel hard gegaan tussen nu en 2309.

De karakters in het verhaal zijn heel interessant. Ook hier weer een leuk spel. Een oerconservatieve pro-family leider op Mars blijkt matriarch, bisekseksueel en genetisch bewerkt te zijn. Niet echt het beeld wat een conservatief à la 2020 nastreeft. Er komen veel vrouwen voor in het boek en dat waardeer ik. Ook veel vrouwelijke seksualiteit, beschreven door een man en dan let ik als witte-woke-man altijd even extra op. Maar ik heb de scenes besproken met de vrouw des huizes en die vond ze volkomen geloofwaardig. Ik heb ook erg van die scènes genoten. Ze zullen niet voor iedereen zijn, braaf politiek correct is het niet en het kan gemakkelijk verkeerd geïnterpreteerd worden. Maar volgens mij mag je deze schrijver wel wat toevertrouwen- ook als dat even wringt met je liberale, socialistische of feministische wereldbeeld. Er is immers expliciet aandacht voor intuïtie, emotie, instinct - tot in de diepste krochten van ons hagedissenbrein. Dat waardeer ik erg in een sciencefiction verhaal, waar de ratio snel dominant kan worden.

Waar het verhaal achter het verhaal echt door begon te schemeren is het stuk waar Jasper Polane mythes een plek geeft in de vertelling. Vanaf dat moment zat ik op het puntje van mijn stoel. De mythologie van Mars, zo fascinerend om over te mijmeren. Deze schrijver is zich volgens mij bewust van de volle potentie van sciencefiction. Het loont echt om ook op een metaniveau te lezen. Er staat meer dan er staat en wat er staat staat er soms niet echt. Zoals gezegd, deze schrijver heeft kaarten in zijn mouw zitten, let dus extra goed op. Die kaarten mogen in een volgend boek nog wel wat meer op tafel komen van mij. Nu blijft het nog veel gissen - lees ik er niet te veel in? Ik gun Jasper Polane de bravoure om niet bang te zijn lezers tegen het hoofd te stoten of de pet te boven te gaan.

Sciencefiction met een mythisch oergevoel, heerlijk. Enorm verrijkend voor de geest. Is dit dé roman die de Nederlandse sciencefiction op de literaire en internationale kaart zet? Waarschijnlijk nog niet. Zou Jasper Polane die roman kunnen gaan schrijven? Ja, denk ik na het lezen van Roest.