Een brug naar je eigen leven

Hij heeft al veertien boeken op zijn naam staan, waarvan er nog maar drie in het Nederlands zijn vertaald. Zijn dertiende boek Refugee kwam eind juli 2017 in de Verenigde Staten. De succesvolle auteur schreef Project 1065 en De jongen die tien concentratiekampen overleefde. Het boek speelt zich, net als die twee boeken, deels af in de Tweede Wereldoorlog. Het gaat hier natuurlijk over Alan Gratz en over zijn meest recente boek: Vluchteling, geschreven voor kinderen van 12+.   

Het boek gaat over drie kinderen: Jozef, Isabel en Mahmoud. Ze leven op drie verschillende plekken en in drie verschillende tijden. Maar ze hebben één ding gemeen: ze zijn op de vlucht. Josef is een Joodse jongen in 1938 in Berlijn. Zijn vader is advocaat, maar hij mag sinds kort zijn beroep niet meer uitoefenen. Als op een nacht een paar Duitsers hun huis binnendringen slaat de paniek toe. Zijn vader heeft stiekem toch nog zijn beroep uitgeoefend en hij wordt gearresteerd, het hele huis blijft in puin achter. Josefs moeder beslist dat ze niet langer in Duitsland kunnen blijven. Ze slaan op de vlucht, naar Cuba, daar kunnen de Nazi’s niet komen.

Ongeveer 65 jaar later, in 1994, leeft Isabel. Isabel is een Cubaans meisje en ze woont samen met haar vader en moeder in de Cubaanse hoofdstad Havana. Het is onrustig in Cuba, veel mensen willen vertrekken naar El Norte, de Verenigde Staten. Als Fidel Castro, de Cubaanse president, het legaal maakt om uit Cuba te vertrekken, verlaten Isabel en haar ouders het land samen met haar opa en de buren.

En dan hebben we Mahmoud. Mahmoud leeft ongeveer twintig jaar later dan Isabel, in 2015. Hij is een islamitische jongen en woont in de hoofdstad van Syrië, Aleppo. De hele stad ligt in puin, dagelijks zijn er beschietingen en bomaanslagen. Als door een bomaanslag het appartement van zijn familie instort, besluit Mahmouds vader dat ze moeten vluchten, naar Europa, net als duizenden andere mensen.    

Alan Gratz heeft een geweldig mooi verhaal neer weten te zetten. Hij brengt drie personen, drie tijden en drie verhalen op een indrukwekkende manier samen. Hij verweeft ze tot een prachtige brug naar je eigen leven. Hoe jong of oud de lezers van zijn boeken ook mogen zijn, hij raakt iedereen met zijn verhalen. Met dappere kinderen laat hij zien hoe moeilijk dingen soms kunnen zijn, maar dat alles goed kan komen als je vertrouwen in jezelf hebt en stappen durft te zetten. Daarnaast laat Gratz ook zien hoe verschillend mensen met allerlei situaties om kunnen gaan. De een probeert de sfeer op te krikken door grapjes te maken, de ander trekt zichzelf juist terug, en weer een ander probeert dapper te zijn. Maar één ding hebben ze gemeen: ze willen naar een veilige plaats toe, samen met hun familie.

Maar het boek is niet alleen maar mooi, het is ook naar. Er is verdriet en angst. Angst voor het onbekende, angst voor de vijand, angst voor het verliezen van je familie. Ook deze spanning laat Gratz duidelijk naar voren komen, niet altijd een op een heel tactische manier. Zijn taalgebruik is soms te gruwelijk voor kinderen, sommige situaties zijn te erg om te beschrijven:    

‘Heb je wel eens iemand zien verdrinken?’ vroeg papa fluisterend. ‘Na het avondappèl werd er iemand uit de rij gepikt. (…) Ze bonden zijn enkels samen en zijn handen achter zijn rug en deden een doek voor zijn mond. Dan hingen ze hem ondersteboven in een ton. (…) Daarna vulden ze de ton met water. Langzaam. (…) Als het water zo hoog stond dat het de mond en de neus van de man bedekte, begon hij water in te ademen want hij kon niet anders. (…) Hij kronkelde en ademde water in tot hij verdronk.’

Maar ondanks alles sleurt Gratz je door het verhaal heen, hij laat je ontroerd achter. Alan Gratz heeft weer een geweldig boek geschreven.