Een geweldige non-fictie thriller

John Carreyrou is een onderzoeksjournalist die sinds 1999 bij The Wall Street Journal werkt. Tweemaal won hij de Pulitzer Prize met een team van Wall Street Journal verslaggevers: in 2003 voor een reeks verhalen die bedrijfsschandalen in Amerika blootlegden en in 2015 voor 'Medicare Unmasked', dat de Amerikaanse regering in 2014 dwong om belangrijke Medicare-gegevens vrij te geven die al tientallen jaren geheim werden gehouden. In 'Medicare Unmasked' stelden de journalisten misbruik aan de kaak dat belastingbetalers miljarden dollars gekost had. Eind 2015 begon Carreyrou met een reeks onderzoeksartikelen over Theranos, opgericht door Elizabeth Holmes, dat uitmondde in zijn boek Bloedfraude. Het kostte hem bijna drie jaar om de waarheid over de handelwijze van het bedrijf boven tafel te krijgen.  

In Bloedfraude beschrijft John Carreyrou de opkomst en ondergang van Theranos. In 2004 startte Elizabeth Holmes dit bedrijf in Silicon Valley. Ze was een charismatische twintiger die een blauwe maandag aan de befaamde Stanford University had gestudeerd. Ze kreeg het voor elkaar om honderden miljoenen dollars durfkapitaal bij elkaar te harken en een bedrijf op te zetten dat op zijn hoogtepunt zo'n negen miljard dollar waard was. Oud-ministers als Henry Kissinger, George Schulz en James Mattis wist ze in haar Raad van Bestuur zitting te laten nemen.  

Holmes had stage gelopen bij een instituut in Singapore waar bloed getest werd op de aanwezigheid van het SARS-virus. Toen zij aan de Stanford University studeerde, bedacht ze een technologie die het mogelijk zou moeten maken om uit enkele uit de vinger afgenomen bloeddruppels honderden tests op medische aandoeningen uit te voeren. Voor patiënten zou dit een aanmerkelijke vooruitgang betekenen, want het met een naald afnemen van het bloed uit een ader zou dan passé zijn. Het probleem was echter dat het de wetenschappers en technici bij Theranos niet lukte om met hun technologie tot betrouwbare resultaten te komen.  

Rechterhand van Holmes was de twintig jaar oudere Sunny Balwani, met wie zij tevens het bed deelde. Iets wat ongepast was en waarvan de Raad van Bestuur geen weet had. Balwani wist niets van wetenschap, hij speelde Chief Financial Officer als opvolger van een echte deskundige op dit gebied die ontslagen was omdat hij de eerlijkheid van het bedrijf in twijfel trok. Balwani ontsloeg bij de vleet mensen die kritiek hadden op de gang van zaken binnen het bedrijf en presenteerde cijfers met hoge verwachtingen over toekomstige rendementen die nergens op gebaseerd waren. Mede hierdoor en door het overtuigende optreden van Holmes wist het tweetal honderden miljoenen dollars bij investeerders op te halen. Pikant daarbij is dat Carreyrou onthult dat Rupert Murdoch, eigenaar van de Wall Street Journal en dus Carreyrou's hoogste baas 125 miljoen dollar in Theranos geïnvesteerd had, een bedrag dat korte tijd later verdampt was door Carreyrou's toedoen.  

Carreyrou beschrijft chronologisch en zeer gedetailleerd het wel en wee rond Theranos. Hij doet dit in de derde persoon tot op het moment dat hij persoonlijk als journalist betrokken raakt. Boeiend verwoordt hij de gebeurtenissen, waarbij hij deze goed documenteert. De eerste helft van het boek bevat veel informatie over het testen van bloed, waarbij vele personen worden genoemd die op enigerlei wijze een rol speelden. In een groot aantal gevallen gaat het om mensen die ontevreden waren over de gang van zaken, omdat er van alles gebeurde wat niet in de haak was: van het manipuleren van gegevens tot het niet volgen van verplichte laboratoriumregels. De tweede helft van het boek is vooral drama, het leest als een boek van John Grisham, compleet met de inzet van privé-detectives en dure advocaten. Ook vanuit ethisch oogpunt is het een echte 'pageturner', want als lezer denk je steeds: wie krijgt nu eindelijk eens het besef dat hieraan iets gedaan moet worden? Vooral ook omdat het gaat om gezondheidszorg, waarin foute laboratoriumgegevens directe invloed kunnen hebben op de levens van patiënten. Zo is er een voorbeeld waarbij iemand voor meer dan 3.000 dollar onnodig aan medische tests uitgeeft als gevolg van een foute diagnose die door Theranos werd aangeleverd, terwijl dit ook nog eens gepaard gaat met zorgen voor de patiënt vanwege zijn vermeende ziekte.  

Het is nauwelijks te bevatten dat dit een waargebeurd verhaal is en geen fictie. Het boek leest als een spannende thriller. Het is een meeslepend verhaal over intriges, misleiding, leugens en fraude. Alles bij elkaar is het een geweldig staaltje onderzoeksjournalistiek verwerkt in een fascinerend boek. Het is dan ook niet verwonderlijk dat het boek verfilmd wordt, waarbij Jennifer Lawrence Elizabeth Holmes speelt en Adam McKay van The Big Short regisseur is.