Pakkend familiedrama

In 1987 verscheen de eerste misdaadroman van René Appel met als titel Handicap. In die tijd werkte hij als hoogleraar Nederlands als tweede taal aan de Universiteit van Amsterdam. Voor het schrijven van een misdaadroman werd hij geïnspireerd door de boeken van Patricia Highsmith en Ruth Rendell. In navolging van hen begon hij met het schrijven van psychologische misdaadromans. Daarin gaat het niet om actie, geweld en moord, maar om problemen tussen de hoofdpersonen, waarbij een klein probleem uitgroeit tot een groot probleem, soms zelfs tot doodslag. Zelf noemt Appel dit laten escaleren van een conflict het ‘van-kwaad-tot-erger-scenario’. Twee keer ontving hij voor een van zijn boeken de Gouden Strop: in 1990 voor De derde persoon en in 2001 voor Zinloos geweld. Overschot is zijn 25ste misdaadroman.

Het idee dat leidde tot Overschot, kreeg Appel toen hem verteld werd dat de ouders van een verslaafde zoon bezoek kregen van een man die een paar duizend euro van hen eiste, omdat hun zoon hem niet betaald had. Niet betalen zal ernstige gevolgen hebben, was vervolgens de boodschap. De vraag rijst dan: hoe zullen die ouders daarop reageren?

Zo begint het verhaal met een telefoontje naar makelaar Arend Meulenhoek, waarin van Arend geëist wordt de schuld die zijn stiefzoon Ferry heeft te betalen. Arend gaat er niet op in en vertelt het voorval niet aan zijn vrouw Maud. Wanneer Arend de aan drugs verslaafde Ferry om opheldering vraagt, krijgt hij een nietszeggend antwoord. Arend wil Ferry helpen, maar deze blijkt een onhandelbaar moederskind. Daarbovenop komen problemen die Arend in zijn werk heeft doordat zijn activiteiten weinig succes hebben. Als Arend ook nog een verkeersongeluk krijgt en de druk om te betalen toeneemt, escaleert de situatie.

Arend, Maud en Ferry zijn gewone mensen. De vijftiger Arend is het voorbeeld van de doorsnee-makelaar die zich met de herkenbare ‘Funda’-frasen tegenover zijn klanten uit. Ferry woont zelfstandig, maar teert hoofdzakelijk op de zak van zijn ouders, vooral die van zijn moeder. De hopeloze pogingen van Arend om Ferry op het goede pad te krijgen en de goedhartige Maud die het blijft opnemen voor haar zoon, leiden tot spanningen binnen hun huwelijk.

De auteur is een meester in het opvoeren van spanningen in de relaties tussen zijn personages. Door te proberen zo veel mogelijk problemen te omzeilen, nemen de problemen juist toe met als gevolg dat de situatie helemaal uit de hand loopt. Appel hanteert daarbij een vrij sobere, directe schrijfstijl. Hij verfraait zijn teksten niet en laat zijn verhaal het werk doen. Hij legt niet uit wat zijn personages denken of bedoelen. Dit moet de lezer zelf opmaken uit hetgeen zijn personages zeggen of doen. Appel heeft dan ook geen cliffhangers nodig om de lezer tot het lezen van een volgend hoofdstuk te verleiden. Overschot is een goed geschreven, pakkend familiedrama.