Toegankelijke remix

In Minneapolis, Washington D.C. en andere Amerikaanse steden protesteren mensen tegen politiegeweld tegen niet-blanken. Het is de zoveelste keer dat politiegeweld tot de dood van een zwarte man heeft geleid. Er gaat een historie van eeuwen aan vooraf. Jason Reynolds is erin geslaagd om dit op een bijzondere manier te beschrijven.

Na een paar keer het verzoek van de Amerikaanse universiteitsprofessor Ibram X. Kendi geweigerd te hebben om op basis van Kendi’s boek Stamped From the Beginning: The Definitive History of Racist Ideas in America een versie voor jongeren te schrijven, stemde Reynolds uiteindelijk in met diens verzoek. Dit leidde tot Stamped: Racism, Antiracism and You. Het vertelt de geschiedenis van racistische ideeën van de 14e eeuw tot op heden op een manier dat deze gemakkelijk toegankelijk is voor young adults.

Eerder schreef Reynolds met de blanke Brendan Kiely All American Boys (Echte Amerikaanse jongens) over een zwarte tiener die in elkaar wordt geslagen door de politie, en over een blanke tiener die het zag gebeuren. De samenwerking tussen een zwarte en een blanke auteur maakte het makkelijker om zowel de optiek van een zwarte als die van een blanke goed uit de verf te laten komen.

Vanaf zijn debuut in 2014 schreef Reynolds twaalf boeken. In 2018 stonden drie van zijn boeken gelijktijdig op de bestsellerlijst van de New York Times. Zijn carrière bereikte een nieuw hoogtepunt in januari 2020 toen de 36-jarige Reynolds werd benoemd tot de zevende nationale ambassadeur voor jeugdliteratuur, slechts twee maanden voor de publicatie van Stamped: Racism, Anti-Racism, and You. Al op de eerste paar pagina's van dit boek beloven de auteurs dat 'dit geen geschiedenisboek is'. In plaats daarvan zeggen ze dat het een boek is dat verleden en heden mengt en wel op een manier waar jonge volwassenen zich mee kunnen identificeren.

Oorspronkelijk wilde Reynolds Kendi’s boek aanpassen door de tekst te vereenvoudigen en in te korten, maar dit werkte niet. Daarop adviseerde zijn redacteur Lisa Yaskowitz er een echt Jason Reynolds boek van te maken. Voor hem hield dit in dit hij het gedegen werk van Kendri eigenlijk moest ‘verknoeien’. Reynolds begon ermee om zijn boek geen geschiedenisboek te laten zijn, maar een ‘remix’; een ander, op zichzelf staand boek. Een remix bestaat uit samples van zowel het origineel nummer als van andere bronnen. Kendi gaf Reynold daarbij aan welke belangrijke elementen Reynolds beslist niet mocht missen in zijn nieuwe boek. Om deze basiselementen aan elkaar te koppelen gebruikte hij nieuwe informatiebronnen.

In het eerste hoofdstuk introduceert hij de ‘eerste racist’: Gomes Eanes de Zurare, een Portugese schrijver die in 1453 de kroniek van de ontdekking en verovering van Guinee schreef. Daarin schetst Zurare de motieven van Hendrik de Zeevaarder: geldelijk gewin en het bekeren van zwarten tot het christendom. In zijn boek werden Afrikanen neergezet als wilde dieren die nodig getemd moesten worden. Daartoe werden ze slaven gemaakt. In Europa werd dit algemeen geaccepteerd. De Britse predikanten John Cotton en Richard Mather, beide rasechte Puriteinen, emigreerden naar Amerika en stichtten in de eerste helft van de 17de eeuw in Boston de Massachusetts Bay Colony. Ze waren aanhangers van Aristoteles die verkondigde dat Grieken superieur waren boven niet-Grieken. Het tweetal vertaalde dit door te stellen dat Puriteinen superieur waren. Vele van de naar Amerika geëmigreerde Britten leefden van de teelt van tabak. Daarvoor gebruikten ze slaven. Reynolds schetst hun oogmerk uiterst sappig:

'For the planter, the slave was a big help and could be the four-digit code to the American ATM. Here comes the cash.’

Reynolds is er een meester in om een serieus thema als racisme op een humoristische, soms cynische en dan weer sarcastische wijze uit de doeken te doen, waarbij hij de vinger op veel zere plekken weet te leggen. Zo gaat het verhaal onder meer over de racistisch ingestelde Benjamin Franklin en zijn tegenhanger, de niet-religieuze Thomas Jefferson, die in principe tegen de slavernij was, maar zelf wel meer dan 600 slaven in dienst had.

En hoe de blanke auteur Harriet Beecher Stowe met haar boek Uncle Tom’s Cabin (De negerhut van oom Tom) ‘became the J. K. Rowling of slave books’ en daardoor zwarte vrouwen voor hun rechten gingen vechten. Bij het einde van de burgeroorlog in 1865 kwam president Abraham Lincoln met een plan voor wederopbouw. Reynolds schrijft daarover:

‘And in that plan, he said what no president had ever said before him—that Blacks (the intelligent ones) should have the right to vote.
No wonder three days later he was shot in the back of the head.’

Het deel dat gaat over Angela Davis spreek Reynolds zelf het meest aan. Het gaat over een periode die hij zelf bewust heeft meegemaakt. Hij schrikt er niet voor terug om het werk van zwarte leiders door de geschiedenis heen te bekritiseren. Zo heeft hij onder meer kritiek op het optreden van Martin Luther King, die onder de druk van de blanke suprematie stelling nam. Als hij deze druk niet had gevoeld, had hij misschien niet de behoefte gevoeld om te assimileren, maar zijn assimilatie op zichzelf is in Reynolds visie racistisch. Reynolds vindt het pijnlijk dit toe te geven, maar acht het wel noodzakelijk. Je hoeft immers niet blank te zijn om de blanke suprematie te bestendigen. En je hoeft net zomin blank te zijn om racistische ideeën en beleid te consolideren.

In zijn boek onderscheidt Reynolds drie typen houdingen die mensen ten aanzien van racisme kunnen aannemen: de segregationisten (de ‘haters’), de assimilationisten (de ‘likers’) en de antiracisten. Zowel de segregationisten als de assimilationisten denken dat er iets mis is met zwarte mensen. De assimilationisten vinden je leuk omdat je bent zoals zij; ze geloven dat zwarte mensen als groep ten goede kunnen worden veranderd. De segregationisten geloven van niet. De segregationisten en de assimilationisten worden uitgedaagd door antiracisten. De antiracisten zeggen dat er niets verkeerd of goed is aan zwarte mensen, maar dat er wat mis is met racisme. De antiracisten vinden dat er iets aan het probleem van racisme gedaan moet worden en niet aan zwarte mensen. De assimilationisten proberen zwarte mensen om te vormen. De segregationisten proberen af te komen van zwarte mensen bijvoorbeeld door rassenscheiding.

Net zoals je tegenwoordig zwarte mensen hebt die blanken vertellen wat ze willen horen om hun positie onder blanken te verbeteren, deden zwarte mensen dat ook al in vorige eeuwen. Als iemand zegt dat er iets mis is met zwarte mensen, dan is dat een racistisch idee ongeacht de huidskleur van de spreker. Een geschiedenisboek is Stamped niet, maar het boek bouwt voor een groot deel op historische fragmenten die in een plezierige stijl verteld worden. Jason Reynolds heeft zonder meer een prachtige, uiterst toegankelijke remix gemaakt van het boek van Kendi.