Indrukwekkend ooggetuigenverslag

"Ongetwijfeld zullen ook anderen die dit kamp hebben overleefd hun verhaal doen. En ook degenen die uit ontelbare andere kampen zullen terugkeren. Maar de meeste keren nooit meer terug en zullen nooit hun verhaal vertellen."

In een wereld waarin antisemitisme alsmaar toeneemt en waarin steeds minder mensen weten wat er zich tijdens de Holocaust afspeelde, vind ik boeken zoals De vrouwen van Birkenau zo belangrijk. De gruwelijkheden die zovelen hebben moeten ondergaan mogen nooit vergeten worden.

Het eerste deel neemt de lezer mee naar het jaar 1942. Szmaglewska schrijft uitvoerig met veel details. Ze doet dat echter zonder dat het als overbodige informatie aanvoelt. Het zijn net die beschrijvingen die het levensecht maken en ervoor zorgen dat het verhaal onder je huid kruipt.

Het gebrek aan hygiëne, de luizen waar iedereen last van had, slaapplaatsen die eigenlijk geen slaapplaatsen te noemen zijn... Het wordt allemaal uitvoerig besproken. Wat me uit deze passages het meest is bijgebleven, is hoe de dood altijd om de hoek loerde en het tempo waarop de gevangenen verzwakten.

In Birkenau verbleven verschillende soorten vrouwen met verschillende nationaliteiten. Te midden van al de ellende waren er veel gevangenen die de kunst van het organiseren beheersten. Zij smokkelden bijvoorbeeld brood mee om te verdelen onder hun medegevangenen. Al brachten de onmenselijke omstandigheden ook een heel andere kant naar boven. Er werd gestolen van mensen die al niets hadden en sommige medegevangenen traden harder op dan de SS'ers zelf.

In alle delen geeft Szmaglewska veel informatie over het zware leven in Birkenau. Soms waren er maanden waarin het even wat rustiger leek, maar dat bleek telkens slechts stilte voor de storm te zijn. Kort daarna braken verschillende ziektes opnieuw uit, stegen de sterftecijfers explosief en kregen de gevangenen te maken met een zwaardere bestraffing. Naar het einde toe werden ook de transporten alsmaar opgevoerd. De meeste nieuwkomers werden rechtstreeks naar de gaskamers gestuurd.

Op treffende manier verwoordt de auteur hoe de eigen identiteit vanaf de dag van aankomst steeds meer werd ontnomen. Meerdere malen in het boek haalt ze de confronterende realiteit aan dat zoveel vrouwen het seizoen volgend op hun aankomst niet eens haalden.

Kenmerkend voor De vrouwen van Birkenau is de bijzondere schrijfstijl. De auteur beschrijft haar eigen ervaringen, maar nooit vanuit de ik-vorm. Hoe zij de juiste woorden wist te vinden om haar ervaringen te beschrijven, vond ik van de eerste tot de laatste pagina indrukwekkend en om stil van te worden. Haar getuigenis behandelde het ene zware thema na het andere, maar ze deed dat op zo'n manier dat het draaglijk bleef.

Aan het begin van dit boek leerde ik dat het in Poolse middelbare scholen verplicht is om dit boek te lezen. Ik kan alleen maar toevoegen dat dat niet enkel in Polen het geval zou moeten zijn. Seweryna Szmaglewska heeft op enorm moedige wijze haar verhaal gebracht. Ik kan je alleen maar aanraden om dit boek te lezen en er ook je tijd voor te nemen.

Dankjewel aan VBK België en Alfabet Uitgevers voor het recensie-exemplaar!