Liefde, een kwestie van geluk

In het werk van Stephan Enter speelt het verleden een grote rol. Zijn personages zijn er volledig door bepaald en denken er vaak aan. In de roman ‘Compassie’ kiest hij een ander uitgangspunt. Het gaat om een ontmoeting via een datingsite. De ander is blanco, je deelt geen verleden en hebt geen gemeenschappelijk verhaal. Het enige waar je op af kunt gaan, is elkaars profiel en daar komt fictie bij kijken, beide kunnen zich zo voorstellen als ze willen. Hoe kan het goed aflopen, als de twee bij een date raadsels voor elkaar zijn?

Frank van Luijn is bijna 40 en heeft de ene relatie na de andere. Hij houdt niet van verplichtingen en het lijkt hem saai om steeds dezelfde partner te hebben. De laatste tijd verveelt hij zich steeds vaker met anderen. Hij heeft een knipperlichtrelatie met een hoogbegaafde, licht autistische vrouw die maar niet kan beslissen of ze op mannen of vrouwen valt.

Frank wordt er moe van en besluit actie te ondernemen. Van een kennis hoort hij internetdating beschrijven als een grote snoeppot en hij maakt een profiel aan. De eerste ervaringen vallen tegen, maar uiteindelijk ontmoet hij Jessica Steenkamp. Hij bezwijkt voor haar profielfoto.

Frank ontmoet haar in Amsterdam, zij is bezig met haar proefschrift. Ze bekent dat ze nog nooit een vriend heeft gehad. Later vertelt ze hem dat ze een jaar geleden een zelfmoordpoging heeft gedaan en laat hem de littekens op haar polsen zien. Hij schrikt ervan. Bovendien is ze onaantrekkelijk: ze heeft kleine borsten en haar lichaamsverhoudingen kloppen niet. Hij vindt haar niet opwindend, een erectie krijgen gaat moeizaam, terwijl hij altijd zo goed is in bed. Als ze vrijen snatert ze als een eend en hij denkt dat ze faket. Toch kunnen ze het goed met elkaar vinden, hun gesprekken en discussies zijn levendig.

Uit medelijden blijft Frank bij haar. Hij wil zich van haar ontdoen als haar proefschrift af is. Zo lang duurt het niet meer, het is een kwestie van een paar maanden. Als het zover is, ontmoet Frank de sympathieke ouders van Jessica. Haar vader stelt voor om na de promotie naar hun vakantiehuisje op Texel te gaan. Maar Frank voelt zich door hen ingepalmd, zodat het afscheid van Jessica steeds moeilijker wordt.

Als ze samen op Texel zijn, zwemt hij ver de zee in. Hij vlucht in de golven tot ze hem te machtig worden. Ze vrijen, maar het lukt niet. Uiteindelijk maakt Jessica een eind aan de relatie. Ze verwijt Frank dat hij zich niet voor haar openstelt. Frank voelt geen opluchting. Later mist hij haar en is jaloers als hij hoort dat zij een nieuwe minnaar heeft. Hij hervalt in zijn vroegere liefdesleven, maar voelt na Jessica geen bevrediging meer in seks zonder liefde. Hij komt tot het besef van zijn eigen leegte.

Je kunt je afvragen met wie we compassie moeten hebben. Met Jessica, met Frank of met allebei? Geen van de hoofdpersonen is voor de liefde gemaakt. Jessica is niet aantrekkelijk, misschien had ze daarom nooit een vriend en zoekt ze haar toevlucht tot de wetenschap. Voor Frank is seks belangrijk, hij heeft een oppervlakkige natuur en is niet tot intimiteit in staat. Ze hebben elkaar wel iets te vertellen, maar zijn niet in staat hun verlangens te bevredigen.

‘Compassie’ is een roman over je kansen op geluk in de liefdesloterij. Frank en Jessica stellen wel heel hoge eisen aan de liefde, het is alles of niets. Waarom nemen ze niet met minder genoegen? 'Compassie' geeft daarmee een tijdsbeeld van de liefde, nu zoveel huwelijken en relaties stranden door de absolute verwachtingen van beide partners.

Zoals in zijn andere romans, is het lot van de hoofdpersonen bepaald door hun verleden. Franks ouders zijn gescheiden, hij heeft zich nooit willen binden. Waarom zou hij dat nu wel doen? Frank houdt afstand en geeft Jessica het gevoel dat hij zich niet voor haar openstelt. Jessica heeft nooit een relatie gehad. Waarom zou het nu in één keer goed gaan?

Enter weet de gevoelens van beide hoofdpersonen geloofwaardig over te brengen, je voelt je betrokken bij de impasse die hun liefdesgeluk in de weg staat. Hij formuleert fraai als altijd, met prachtige beschrijvingen en een ongekunstelde beeldspraak. In het aangrijpende slothoofdstuk kijkt Frank naar de Waddenzee en hoort de regelmatige golfslag. De zee brengt het bevrijdende besef: ‘Je moet mee met die ademhaling van de eeuwigheid want als je dat niet doet, sta je erbuiten, dan leef je eigenlijk helemaal niet, dan zie je het leven alleen maar aan je voorbijstromen’. Helaas had hij tot nu toe zo geleefd.