God is dood. Wat nu?
Het boek is geen lopende tekst of een betoog, maar een geheel van ideeën en invallen op het gebied van religie, filosofie, geschiedenis, kunst, psychologie en sociologie. Je kunt het boek daardoor moeilijk in één keer uitlezen. De ideeën hebben de vorm van aforismen, proza van een paar regels tot hooguit een halve bladzij. ‘De vrolijke wetenschap’ is uitzonderlijk rijk en veelzijdig, het laat de elasticiteit van Nietzsche’s denken zien. Zelf noemde hij dit perspectivisme. Je kunt eenzelfde zaak vanuit verschillende kanten bekijken en er zowel positieve als negatieve kanten van belichten.
Een goed voorbeeld van perspectivisme is religie. Hoewel Nietzsche de zoon van een dominee was en zijn vader op handen droeg, was hij een scherp criticus van het geloof. Volgens hem streeft het christelijke geloof de verkeerde deugden na: bescheidenheid, naastenliefde, zondebesef. Nee, dan de Grieken! Ze verheerlijken vitale deugden: competitie, genot en levenslust. Toch heeft religie onze wereld gekleurd en tot een besef van culturele eenheid geleid.
Wat zou er zonder religie met de wereld gebeuren? Nietzsche schreef er het beroemde aforisme ‘De dolle mens’ (nr. 125) over: ‘God is dood! God blijft dood! En wij hebben hem gedood!’ Wat rest is verwarring: ‘Wat hebben wij gedaan, toen we deze aarde van haar zon loskoppelden? In welke richting beweegt zij zich nu? In welke richting bewegen wij ons? Weg van alle zonnen? Vallen wij niet aan één stuk door? […] Dolen wij niet als door een oneindig niets?’
Zonder religie is de mens het spoor bijster en begint de moderne zoektocht naar zingeving. Nietzsche’s werk is te zien als een poging om het vacuüm van de religie te vullen. De mens moet volgens hem op eigen benen leren staan, zonder zijn toevlucht te nemen tot fantasieën allerhande, want wetenschap, kunst en religie berusten op illusies van rationaliteit, schoonheid en zingeving. Hoe kunnen we zonder die illusies leven?
Nietzsche heeft een fraaie schrijfstijl, hij is zowel filosoof als literator. Voor mij komt die stijl vooral in ‘De vrolijke wetenschap’ tot zijn recht, meer dan in zijn hoofdwerk ‘Zo sprak Zarathoestra’, waarvan de inhoud versluierd wordt door beeldspraak en retoriek.
Nietzsche is enorm veelzijdig en zijn ideeën zijn profetisch gebleken. Hij is een voorloper van het moderne levensgevoel, de zoektocht naar zin zonder religie. ‘De vrolijke wetenschap’ is een prachtige inleiding in die denkwereld. Nietzsche is een vrije denker, los van de vooroordelen en vrij van de conventies van zijn tijd.
Nietzsche schreef ‘De vrolijke wetenschap’ in Sils-Maria, een dorpje in de Zwitserse Alpen. Hij wandelde in het hooggebergte van het Engadin en hield van de zuivere berglucht. Een atmosfeer van frisheid en helderheid die je óók ervaart als je het boek leest.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Peter Bakema
Gesponsord
Een diepgravend onderzoek naar de meest mysterieuze politieke moord van de 20e eeuw, die op de Amerikaanse president John F. Kennedy.
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
