De profeet van het pessimisme
Laten we eerst kennismaken met de twee halfbroers Bruno Clément en Michel Djerzinski, ze hebben dezelfde moeder. In de roman wordt hun levensloop afwisselend verteld als de twee spiralen van een dubbele helix. Bruno was als jongen angstig en dik, op de middelbare school vond niemand hem aardig en hij werd veel gepest. Ironisch genoeg belandt hij uiteindelijk in het onderwijs. Levenslang is hij op zoek naar liefde, maar vindt slechts begeerte en seks. Michel heeft een andere oplossing voor de liefdeloosheid van de wereld. Hij heeft zich teruggetrokken en is een vooraanstaand moleculair bioloog.
Hoe is het met beide zover kunnen komen? Ze zijn het slachtoffer van de tijd waarin ze zijn geboren: de seksuele revolutie van de jaren 60. Hun moeder ging naar Californië om er in een hippiecommune te wonen. Haar egoïsme van vrijheid en plezier ging ten koste van haar kinderen, want van hen trok ze zich niets aan. Ze kwamen naar Frankrijk, woonden bij hun grootmoeders en wisten niet van elkaars bestaan. Liefdeloos geboren zijn ze een liefdeloos leven tegemoet gegaan.
Michel werkt op het gebied van de genetische manipulatie. Hij wil een DNA uitvinden voor een nieuwe mensheid: een ongeslachtelijke en onsterfelijke soort die niet langer zal lijden onder eenzaamheid en individualiteit. De biotechnologie zal slagen waar de filosofie en de seksuele revolutie faalden: de mens bevrijden van zichzelf. De nieuwe mens is een elementair deeltje en de roman is een eerbetoon aan de mens zoals we hem tot nu toe kennen. Michel is vast op dit idee gekomen uit reflectie op zijn leven: zijn bestaan is al zo goed als gereduceerd tot een elementair deeltje.
Als geen ander weet Houellebecq zijn kritiek op mens en maatschappij overtuigend en scherp te verwoorden. Sommige passages zijn hilarisch, zeker over de gang van zaken in de hippiecommune. Zoals vaker in zijn romans, beperkt Houellebecq zich niet tot het vertellen van het verhaal, maar geeft hij ook informatie over allerlei ideeën en theorieën, waardoor fictie en non-fictie in elkaar overgaan.
De hoofdpersonen Bruno en Michel zijn karikaturen: zo geobsedeerd door seks als Bruno en zo cerebraal als Michel is niemand. Ze zijn personificaties van ideeën, zodat de tegenstelling tussen beide des te scherper naar voren komt, al zijn ze beslist geen levenloze abstracties. Misschien zijn de personages afspiegelingen van de drift en het verstand, de wil en de voorstelling.
Houellebecq schrijft verre van eenvoudig, zijn zinnen kunnen lang en complex zijn. Toch zijn ze goed leesbaar omdat hij zich zo direct, zelfs bijtend uitdrukt. Hij lijkt daarin op die eerdere Franse provocateur, Louis-Ferdinand Céline. Zijn proza is eruptief, provocerend en vitaal, óók in het Nederlands van zijn vaste vertaler Martin de Haan.
‘Elementaire deeltjes’ is een prikkelend boek dat je doet nadenken over mens en maatschappij. Is er nog wel een samenleving? Wat zijn de gevolgen van een bepaald type samenleving op de individuen waaruit ze bestaat? Moeten we naar een nieuwe mens te streven? Het boek is daardoor verwant met ‘Homo Deus’ van Yuval Noah Harari dat soortgelijke vragen oproept.
Het valt te betwijfelen of de nieuwe mens als kloon van de oude van alle leed en lijden verlost zal zijn, ze delen immers dezelfde eigenschappen. Is de perfecte, pijnloze mens wenselijk? Misschien is zo’n gelukkig leven wel zo saai dat we de oplossingen in dezelfde richting zoeken als Bruno en Michel. Als we niet als zij willen leven en evenmin de nieuwe mens willen, moeten we een andere samenleving willen.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Peter Bakema
Gesponsord
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
