'Fix you'

‘Freek en de mierenkoningin’ – Marjolein de Craen

Het boek is prachtig om te zien en valt op door verschillende redenen. Het formaat is dat van een veldgids, terwijl de kleurrijke afbeelding van talloze vlinders, bij de één associaties oproept met Marjolein Bastin en bij de ander met de oude schoolprenten van M.A. Koekkoek, waarbij aan de boven- en onderzijde een stok zat. Het lijkt ook nog eens alsof er op de hoekjes en de rug gebruik is gemaakt van linnen. Het is bijna zoeken naar de naam van de auteur, maar die stelt zich op de achterzijde van het boek even voor.

Marjolein de Craen (Amsterdam, 1962) groeide op in Amstelveen. Ze studeerde Franse taal- en letterkunde en deed vervolgens een studie klinische psychologie. Ze werd psychoanalyticus en psychotherapeut. Regelmatig publiceert ze over haar vak. Freek en de mierenkoningin is haar debuutroman.

Het boek ligt al een hele tijd te wachten om te worden gelezen en nadat het uiteindelijk is gelezen kan ik geen enkel motief meer bedenken waarom het zo lang heeft moeten duren. Het is fenomenaal geschreven en neemt je mee op een reis die Godfried Bomans en zijn Erik of het kleine insectenboek doet verbleken. Dit boek hoort op iedere Nederlandse leeslijst van de middelbare school. Geen idee of ze alle lagen zullen zien, maar genieten zullen alle jongvolwassenen.

Laat ik duidelijk stellen dat het een boek voor volwassenen is. Ik durf ook zeker zelf niet te beweren dat ik alle psychologische lagen in het verhaal heb kunnen herkennen, laat staan doorgronden. Hoewel ik je nu al zou willen vragen om het boek echt zelf te gaan lezen, doe ik hier toch een poging het verhaal in een paar regels te illustreren:

Freek werkt in de dierentuin, in de vlindertuin. Hij is 26 jaar, heeft een hersenbeschadiging en woont alleen bij zijn moeder. Thijs is de manager van de vlindertuin en verloor op jonge leeftijd zijn broertje Lars die aan een rolstoel gekluisterd was. Thijs is halverwege de 40 en voelt zich nog altijd schuldig aan de dood van Lars.
Meneer Joost is een jeugdvriend van Thijs en is tevens directeur van de dierentuin. Hij baalt ervan dat dierentuinen steeds meer als iets negatiefs worden gezien (dieren moeten niet gevangen zitten) en baalt van de foutjes die Freek maakt tijdens zijn werk. Hij wil liever van Freek af en ziet bij Thijs een vorm van medelijden voor Freek die hij niet professioneel vindt. Meneer Joost heeft geen fijne relatie met zijn vrouw en dochter. Tot overmaat van ramp overlijdt zijn vader.

Zoals je hierboven kunt zien, is het alleen al lastig om de setting helder te schetsen. Alle personages hebben voldoende redenen om aan zichzelf te twijfelen. Zowel Thijs, Frank als Joost moeten leren leven met gemis. Ze hebben alle drie te maken met ouder worden en ze worden hier onrustig van en ontwikkelen een gevoel van haast.

‘Jongen, je wordt toch niet ongeduldig? Jullie kunnen geen aandacht meer opbrengen voor een goed gesprek. Wij hadden vroeger geen geld, en jullie nu? Jullie hebben geen tijd, dat is pas armoede.’

Tegen het decor van de vlindertuin in een dierentuin moeten zij de keuze maken om te blijven wie ze zijn of een metamorfose ondergaan om vervolgens uit te kunnen vliegen.

‘De dominokever en de doodshoofdkakkerlak zijn net zo goed dieren als de wallaby en de fennek, die er aaibaarder uitzien. Je kunt er niets aan doen in welke gedaante je geboren bent.’

De auteur zet de mierenwereld in als een metaforisch decor waarin hiërarchie, controle, acceptatie en vergankelijkheid centraal staan. De mierenkoningin symboliseert een dwingend systeem dat iedereen in een vaste rol plaatst, terwijl Freek juist worstelt met zijn eigen identiteit en het verlangen naar onafhankelijkheid. Daarnaast heeft de eventuele dood van de mierenkoningin ook grote effecten op het leven van alle individuen om haar heen. De auteur slaagt erin om dit spanningsveld op een gelaagde manier te verkennen, waarbij de lezer zich voortdurend afvraagt: in hoeverre zijn wij zelf onderdeel van een grotere machinerie, en hoe kunnen we ons hieraan ontworstelen?

Wat dit boek extra bijzonder maakt, is hoe subtiel en meeslepend deze complexe thema’s verweven zijn in een verhaal dat zowel persoonlijk als universeel aanvoelt. Freek en de mierenkoningin is daarmee niet alleen een roman over het individu dat op zoek is naar zichzelf, maar is ook een scherpe analyse van maatschappelijke structuren en de manier waarop deze ons vormen. Een aanrader voor iedereen die houdt van literatuur met filosofische diepgang en maatschappelijke betrokkenheid. Maar wie zegt dat ik het juist heb weten te doorgronden? Ook ik ben maar een verdomd klein radertje in het geheel.

⭐️⭐️⭐️⭐️ Freek en de mierenkoningin van Marjolein de Craen is een verhaal over mensen en dieren. Over verdriet en verlangen. Over vrijheid en gevangenschap. Over schuldgevoel en rouw. Over het leven en overleven. Over angst en over liefde. En over wie je bent en wie je wilt zijn. Onbeschrijflijk mooi.

Persoonlijke songtekst:
‘When you try your best, but you don’t succeed
When you get what you want, but not what you need
When you feel so tired, but you can’t sleep
Stuck in reverse
And the tears come streaming down your face
When you lose something you can’t replace
When you love someone, but it goes to waste
Could it be worse?
Lights will guide you home
And ignite your bones
And I will try to fix you
And high up above or down below
When you’re too in love to let it go
But if you never try, you’ll never know
Just what you’re worth’
(Coldplay– ‘Fix you‘)

Peter
Boekencast

Genre: literaire roman
Uitgeverij: Magonia
ISBN: 9789492241733
Uitvoering: paperback
Aantal pagina’s: 226
Verschijningsdatum: september 2024

Hartelijke dank aan Uitgeverij Magonia voor het beschikbaar stellen van dit recensie-exemplaar.