Een leugentje om bestwil!

Emi Yagi’s debuutroman ‘De geniale ingeving van Shibata’ werpt een kritische blik op de Japanse werkcultuur en de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen.

Het verhaal draait om Shibata, een 34-jarige ongehuwde vrouw die werkt bij een bedrijf dat kartonnen kokers produceert. Haar functie zelf is weinig bijzonder, maar de sociale verwachtingen die aan haar rol als vrouw verbonden zijn, maken haar dagelijks leven complex. Haar mannelijke collega’s gaan er automatisch van uit dat zij zich bezighoudt met taken zoals het opruimen van afval en het schoonmaken van de koffiekopjes. Op een dag besluit ze deze ongeschreven regels te trotseren door impulsief te verklaren dat ze zwanger is, een leugen die haar positie binnen het bedrijf drastisch verandert.

Wat begint als een spontaan excuus, groeit uit tot een complex spel waarin Shibata steeds meer privileges verkrijgt die voor haar mannelijke collega’s vanzelfsprekend zijn. Zo hoeft ze niet langer over te werken en mag ze op een normaal tijdstip naar huis, iets wat voor haar eerder ondenkbaar was. Deze verworven vrijheid confronteert haar met de schrijnende realiteit: de voordelen die ze nu geniet, zouden voor elke werknemer de norm moeten zijn. Haar situatie weerspiegelt waarschijnlijk een bredere maatschappelijke trend in Japan.

Shibata’s leugen geeft haar aanvankelijk een gevoel van controle over haar eigen leven, maar tegelijkertijd legt het de diepgewortelde genderongelijkheid pijnlijk bloot. Yagi laat met subtiele ironie en scherpe observaties zien hoe vrouwen gedwongen worden om buitengewone strategieën te bedenken om hun positie te verbeteren. De roman maakt gebruik van een dagboekvorm. De sobere, registrerende schrijfstijl draagt bij aan het gevoel van monotonie en eenzaamheid in Shibata’s bestaan, maar zorgt er tegelijkertijd voor dat sommige passages wat vlak en repetitief aanvoelen.

Wat deze roman volgens mij bijzonder maakt, is hoe Yagi de spanning in stand weet te houden ondanks het alledaagse en soms monotone leven van de hoofdpersoon. Terwijl Shibata haar bedrog volhoudt, bouwt zich langzaam een zekere suspense op: hoe lang kan ze haar leugen blijven volhouden? Wat gebeurt er als iemand ontdekt dat ze helemaal niet zwanger is? Deze vragen sluimeren voortdurend op de achtergrond en zorgen ervoor dat de lezer geboeid blijft.

Deze roman geeft een subtiele, maar scherpe kritiek op de Japanse samenleving. Immers de manier waarop Shibata’s collega’s haar plotseling met meer respect behandelen, enkel en alleen omdat ze denken dat ze een kind verwacht, laat zien hoe diepgeworteld de traditionele rolverdeling in de Japanse werkcultuur is. Hoe Shibata’s persoonlijke transformatie gedurende haar fictieve zwangerschap wordt weergegeven, vond ik ook een interessant aspect van dit boek. Terwijl ze haar leugen steeds verder uitbouwt, begint ze tegelijkertijd op een nieuwe manier naar zichzelf en haar leven te kijken. Ze neemt gezondere eetgewoonten aan, gunt zichzelf meer rust en ontdekt de waarde van tijd voor zichzelf. Dit roept de vraag op in hoeverre de voordelen die ze geniet, daadwerkelijk voortkomen uit haar zogenaamde zwangerschap, of simpelweg het resultaat zijn van haar besluit om beter voor zichzelf te zorgen. De roman laat hiermee zien hoe maatschappelijke verwachtingen niet alleen invloed hebben op de manier waarop anderen iemand behandelen, maar ook op hoe iemand zichzelf ziet.

Yagi’s schrijfstijl is functioneel en past goed bij het observerende karakter van de roman, maar mist voor mij soms de poëtische of beeldende kracht die een verhaal als dit nog meeslepender had kunnen maken. Bepaalde passages voelen wat langdradig aan, vooral omdat de lezer al weet dat de zwangerschap een leugen is, terwijl Shibata zelf noodgedwongen blijft vasthouden aan haar rol. Een sterker contrast tussen haar innerlijke belevingswereld en de buitenwereld had misschien wat meer spanning en diepgang kunnen brengen.

‘De geniale ingeving van Shibata’ is een boeiende en actuele roman die niet alleen de Japanse bedrijfscultuur, maar ook bredere maatschappelijke structuren kritisch onder de loep neemt. Het verhaal biedt een intrigerende kijk op de uitdagingen waarmee vrouwen wereldwijd te maken hebben en hoe ze zich noodgedwongen aanpassen aan een systeem dat hun niet altijd gunstig gezind is. De roman sluit naar mijn gevoel ook naadloos aan bij een bredere discussie over genderrollen, feminisme en de verwachtingen die aan vrouwen worden gesteld, niet alleen in Japan, maar ook daarbuiten.

De situatie waarin Shibata zich bevindt, is herkenbaar voor veel vrouwen die zich in een werkomgeving bevinden waar van hen wordt verwacht dat ze onzichtbare en ondergewaardeerde taken op zich nemen, simpelweg omdat ze vrouw zijn.

Wat Yagi’s roman relevant maakt, is de bredere maatschappelijke context waarin het verhaal zich afspeelt. Japan staat al jaren laag op de wereldwijde ranglijsten wat betreft gendergelijkheid, ondanks de hoge opleidingsgraad van vrouwen. De roman fungeert werkelijk als een spiegel voor deze realiteit en laat zien hoe vrouwen gedwongen worden om hun eigen weg te vinden binnen een systeem dat hen structureel benadeelt. Yagi slaagt erin om deze kritische boodschap op een subtiele, maar doeltreffende manier over te brengen, zonder dat het verhaal verzandt in een pamflet of een eendimensionale aanklacht.

Hoewel de roman niet zonder zwakke punten is, blijft het een fascinerend en prikkelend portret van een vrouw die op haar eigen manier weerstand biedt aan een ongelijkwaardige samenleving. De combinatie van ironie, sociale kritiek en een intrigerend hoofdpersonage maakt ‘De geniale ingeving van Shibata’ tot een roman die bijblijft en uitnodigt tot verdere reflectie. De vraag of Shibata uiteindelijk ontsnapt aan het systeem waarin ze gevangen zit, blijft onbeantwoord, maar juist die openheid maakt het verhaal des te krachtiger.

Ik waardeer dit boek graag met vier sterren.

Meer leuke en interessante recensies zijn te lezen op www.indeboekenkast.com