Een avontuurlijk jongensboek over de strijd om zichtbaarheid en erkenning

De onzichtbaren is de ode van Frank Nellen aan de miljoenen burgers die in de 20e eeuw in het totalitaire systeem van de Sovjet-Unie zijn weggekwijnd en nooit een gezicht hebben gekregen. In 70 jaar zijn er miljoenen mensen omgekomen door misdaden die door beulen zoals Stalin werden gepleegd. De vriendjespolitiek, luiheid en onverschilligheid van de autoriteiten ten aanzien van de bevolking leidden ten slotte tot het kernongeval van Tsjernobyl. Na het ongeval bagatelliseerden de autoriteiten de ernst van de situatie en hielden informatie achter, waarmee ze het leed van de bevolking vergrootten. De ramp heeft het communistische systeem versneld doen instorten. Nellens aanklacht tegen het communisme komt toevalligerwijs op het juiste moment nu er sprake is van grootschalig Russisch militair geweld in Oekraïne.

De onzichtbaren is in de stijl van een avontuurlijk jongensboek geschreven. De held van de roman, Pavel, gaat de strijd om zichtbaarheid en erkenning aan. Hij weet studenten tot een opstand te inspireren en vertelt jaren later op de Oekraïense radio de tragische anekdotes van de onzichtbaren om ze een stem te geven. Het opgelegde verhaal van het collectivisme maakt plaats voor verhalen van individuen. De onzichtbaren is een roman over de leugens, het bedrog en het verzwegen leed in het communistische systeem en de plotselinge implosie daarvan.

Al is de epische schrijfstijl van Nellen, met af en toe stroeve dialogen, niet het meest indrukwekkende van de roman, ze past wel bij de sfeer in Oekraïne waarin mensen machteloos trachtten te overleven en er geen ruimte was om te dromen. Nellen blinkt evenmin uit in subtiliteit (Pavel als de grote held, de bazin van het gemeenschapshuis die elke alledaagse gebeurtenis tot een sappig verhaal opblaast, het in stukken vallende borstbeeld van Lenin, het getal 451 dat verwijst naar een dystopische wereld waarin boeken worden verbrand en kritische gedachten onderdrukt). Nellen biedt de lezer wel veel ruimte voor eigen verbeelding en slaagt erin de politieke onderdrukking, de verveling en de uitzichtloosheid van het bestaan, die alom met wodka wordt weggezopen, meeslepend te vertellen.