Het breekbare geluk van ouderschap en broederschap

Inwoners van Israël gaan gebukt onder een permanente angst; ze zijn onophoudelijk in de ban van dreiging van geweld, een bomaanslag of een aanval op Israël door een buurland. Dat geldt ook voor Ora, de protagonist in de roman Een vrouw op de vlucht voor een bericht. Als haar zoon Ofer aan een gevaarlijke militaire missie gaat deelnemen, wordt die spanning haar te veel. Ze besluit een wekenlange wandeltocht over het Israëlpad door Galilea te ondernemen zodat een bericht van zijn dood haar niet kan bereiken als Ofer sneuvelt. Ze haalt Avram over om met haar mee te gaan. Hij is een getraumatiseerde jeugdvriend die stilzwijgend haar eindeloze gekeuvel moet aanhoren.

De wandeltocht begint als een ontsnapping uit het heden en wordt gaandeweg een emotionele reis door Ora’s en Avrams verleden en een zoektocht van Ora naar verlossing van haar schuldgevoelens. Haar gedachtenstroom cirkelt voortdurend om de vier mannen in haar leven die haar altijd nabij en tegelijk onbereikbaar ver weg zijn: Avram, haar ex-man Ilan en haar twee zonen Adam en Ofer. Haar belangrijkste trauma blijken de omstandigheden waarin Ofer is verwekt.

Een vrouw op de vlucht voor een bericht is een anti-oorlogsroman. David Grossman plaatst het verlies van een mensenleven in een oorlog tegenover de wonderbaarlijke omstandigheden die leiden tot de geboorte van een mens. Hij onderzoekt de angst voor individuele en collectieve vernietiging en de werking van het geheugen.

Grossman brengt de personages en het landschap meeslepend en prachtig tot leven. Soms schiet hij met zijn poëtische stijl door in betekenisloze uitspattingen die niet functioneel zijn in het verhaal: “Uren gaan traag voorbij, alsof ze ergens in een kelder worden goedgehouden in potjes ingemaakte tijd.”

Grossman zuigt de lezer de innerlijke wereld van Ora in. Hij munt uit in zijn empathische en gedetailleerde beschrijvingen van haar angst voor verlies, haar pijnlijke herinneringen en haar moederlijke gevoelens (“Ze is een lijkrede aan het afsteken over het gezin dat eens was en nooit weerom zal komen”). Naast moederschap beschrijft hij ook vaderschap en broederschap tot in de kleinste bijzonderheden. Het vormt de basis voor de weg naar vrede en vrijheid, waar Ora zo naar hunkert. Met haar vlucht weigert ze haar machteloosheid te aanvaarden; het is immers een illusie het noodlot te kunnen bezweren.

Het opgraven van Ora’s verleden onthult haar diepere lagen. Ora’s dwangmatige behoefte om al haar gedachten, gevoelens en verbeeldingen te vertellen zorgen voor een snerpend verhaal. Haar mijmeringen zijn vaak aangrijpend maar soms platvloers of worden te vaak herhaald. Grossman laat Ora zelf reflecteren op haar emmerladingen van emoties, waarna ze tegen Avram verzucht: “Zeg, wil je dit echt allemaal horen of is het alleen maar om mij een genoegen te doen?” Grossman stelt hier het geduld van de lezer danig op de proef door haar mijmeringen tot uitputtens toe te laten voortkabbelen. Pas in het laatste kwart brengt hij dan toch nog vaart in het verhaal. De auteur raffelt belangwekkende verhaallijnen in het begin en aan het einde af, waardoor de opbouw van de roman wat onevenwichtig voelt.

De roman zal in de smaak vallen bij iedereen die van uitvoerige verhalen over het grootbrengen van kinderen en van Grossmans poëtische stijl houdt. Hoewel wat onevenwichtig en soms langdradig is het een groots vertelde en overdonderende anti-oorlogsroman over de angst voor individuele en collectieve vernietiging in tijden van oorlog en de invloed daarvan op het breekbare geluk van ouderschap en broederschap.

Ruben Verhasselt verzorgde de vloeiende vertaling uit het Hebreeuws in het Nederlands.