Ontworsteling aan een angstvallig beschut verborgen leven

Voordat de recensie begint, moet de schrijver ervan iets van het hart, een bekentenis zo je wil. Hij hanteert als stelregel geen boeken te lezen waarin het woord ‘geheim’ in de titel voorkomt. Voor Geheime kamers van Jeroen Brouwers heeft hij een uitzondering gemaakt die de regel bevestigt. Nu deze roman uit 2001 de recensent ertoe heeft gebracht de deur naar deze geheime kamer te ontgrendelen, kan zijn boekbespreking beginnen.

“Ineens was er post van Nico Sibelijn.” De uitnodiging van een jeugdvriend voor diens inaugurele rede zet een tikje zwaar aangezet, vlot geschreven drama over verlangen, overspel, bedrog en ontgoocheling in gang. Geheime kamers laat zich gemakkelijk lezen en zit vol symboliek, spanning, humor en tragiek.

Brouwers’ vloeiende en rijke stijl is zoals altijd een genot om te lezen, al is de stijl hier ingetogener dan in eerdere werken. Steeds weet Brouwers de lezer te ontroeren, pijnlijk aan te grijpen en te laten lachen. Hij werkt zijn personages goed en gelaagd uit.

Protagonist Jelmer heeft een angststoornis; de voorgeschreven pillen slikt hij niet. Hij is een afgekeurde leraar en zit met Paula in een uitgeblust huwelijk. Hun dochter Hanneke heeft het Downsyndroom. Hij wordt door anderen zielig gevonden en laat met zich sollen. Zoals hun woonboot in de modder vastzit, zit Jelmer vast in zijn leven, de enige beweging komt van zijn schommelstoel. Het is een leven waarin hij niet wil zitten – een situatie waarin protagonisten in Brouwers’ romans vaak verkeren.

Wie een voorspelbaar verhaal over overspel verwacht, staat een verrassing te wachten. Brouwers verdiept het verhaal met de herrijzenis van Jelmer en de neergang van zijn jeugdvriend Nico. Geheime kamers onderzoekt daarmee existentiële vragen over wat wel en wat niet deugt, vergelding, mededogen, de onvermijdelijke teloorgang van leugenachtige reputaties en de durf om te gaan leven.

Jeroen Brouwers is de enige schrijver met drie romans in de top 50 van Nederlandstalige literatuur uit de 21e eeuw, die deze maand door de NRC en de Standaard is gepubliceerd. Het zijn Geheime kamers, Het hout en Cliënt E. Busken. Deze romans bevatten minder autobiografische elementen en kennen een ingetogener stijl dan de romans die hij eerder schreef.