Een liefdevol dubbel in memoriam

Het archief is een liefdevol dubbel in memoriam van een tijdschrift én een vader die jarenlang redacteur van dat tijdschrift was. Aan de hand van een portret van een jongeman die in de schaduw van zijn gedreven vader leeft vertelt Thomas Heerma van Voss een vlot, komisch en ontroerend verhaal over hoe je je kunt verhouden tot alles van waarde dat weerloos is.

Pierre Rosenau is als redacteur van het literaire tijdschrift Arabesk in de roemruchte voetsporen van zijn vader getreden. Omdat Arabesk er niet in slaagt met zijn tijd mee te gaan, vraagt Pierre zich vaak af waarom dit noodlijdende tijdschrift in stand moet worden gehouden. Toch blijft hij er werkzaam vanwege het vergeefse idee dat het hem voldoening zal schenken. Hij blijft echter een toeschouwer aan de zijlijn, het ontbreekt hem ten enenmale aan strijdlust.

Pierre stelt herhaaldelijk de vraag waarom het tijdschrift Arabesk heet, maar Het archief geeft daar geen antwoord op. Deze titel, een verwijzing naar Gogol, is natuurlijk omdat het tijdschrift een sterk repetitief karakter kent, steeds in dezelfde cirkeltjes draait en er maar niet in slaagt geijkte patronen te doorbreken. Dat de redactie dat niet onder ogen ziet, is een knipoog van de schrijver. De redactie houdt zich liever bezig met de vraag of er wel of geen lidwoord voor Arabesk hoort.

Pierre vormt een scherp contrast met zijn vader, die weliswaar in het verleden is blijven hangen maar daadkrachtig is, onnoemelijk veel verhalen kent en een fanatieke verzamelaar is. Als zijn vader terminaal blijkt, wordt Pierre wakker en neemt zich eindelijk voor te gaan leven met meer avontuur. Hij besluit het verhaal van de teloorgang van Arabesk en zijn vader te schrijven en daarbij ongeremd te werk te gaan. Zodoende wordt hij de archivaris van alles wat zijn vader nalaat. Iemand die zelf verhalen schrijft in plaats van andermans teksten te redigeren.

De schrijfstijl is ironisch, eenvoudig, soms zelfs naïef. Als redacteur is Pierre bekwaam in het bondig en trefzeker formuleren, wars van opsmuk, en de stijl waarin hij zijn verhaal vertelt weerspiegelt dat. De liefde van Pierre voor de literatuur en zijn vader spatten van de bladzijden. Enkele personages zijn mooi uitgewerkt. Bovendien weet Heerma van Voss behendig een psychologische spanningsboog te creëren in een verhaal over een saaie kantoorbaan, waardoor je toch geboeid blijft lezen.

Het archief is een sleutelroman, waarin de auteur subtiel met de scheidslijn tussen werkelijkheid en fictie speelt. Een indrukwekkend geschreven dubbel in memoriam.