Een uitgave met schitterende reproducties

Johannes Vermeer behoorde evenals Rembrandt van Rijn en Frans Hals tot de buitencategorie van schilders in de 17e eeuw. Vermeer was een meester in de doorgronding van de werking van licht en schaduw. Het boek ‘Jan Vermeer 1632 – 1675 Verborgen gevoelens’ van Norbert Schneider uit 1994 adverteert met de ondertitel Alle schilderijen. Het boek toont inderdaad alle 35 schilderijen die indertijd door de meeste kenners aan Vermeer werden toeschreven. Inmiddels worden ook de schilderijen Sant-Praxedis (Tokio) en Jonge vrouw aan het virginaal (The Leiden Collection, New York) aan Vermeer toegeschreven; deze schilderijen ontbreken in het boek.

Een sterk punt zijn de indrukwekkende reproducties op groot formaat. Daarbij is het behulpzaam dat sommige details in losstaande afbeeldingen worden uitvergroot. Het glanzende papier ondersteunt bij de reproductie van de voor Vermeer zo kenmerkende twinkelende lichtjes. Het is wel merkwaardig dat bij sommige schilderijen een klein stukje van de rand is afgesneden.

Ongeveer een derde van het boek betreft tekst. Helaas weten we maar heel weinig van Vermeer. Norbert Schneider geeft een overzicht van de feiten en plaatst Vermeers schilderijen in een maatschappelijke en artistieke context. Zijn interpretatie voert vaak terug op een moraliserende boodschap die ten grondslag ligt aan de vermeende verlokking van geheime buitenechtelijke verlangens en het verbreken van de echtelijke trouw. Zo zou een virginaal een toespeling zijn op de maagdelijkheid van het meisje dat dit instrument bespeelt. Dat deze interpretatie in overeenstemming is met de zeden van die tijd wil nog niet zeggen dat Schneiders interpretatie juist is. De tentoonstellingscatalogus van het Rijksmuseum geeft een andere interpretatie aan de hofmakerij die in veel schilderijen een sleutelrol speelt. Schneider vermijdt vakjargon en veronderstelt geen voorkennis. Voor een gemiddelde lezer zal de omvang en diepgang voldoende zijn. Een tekortkoming van het boek is dat Schneider nauwelijks verwijst naar bronmateriaal. Wil Boesten heeft de tekst uitstekend vertaald.

Prof. Dr. phil. Norbert Schneider (1945 – 2019) was een Duitse kunsthistoricus. Hij gaf colleges in kunstgeschiedenis aan de universiteit van Karlsruhe en andere Duitse universiteiten. Zijn onderzoek richtte zich op de kunstgeschiedenis van de middeleeuwen en de vroege moderne tijd, de methodologie van kunstonderzoekingen en de geschiedenis van de filosofie. Hij heeft talloze boeken geschreven.