Lezersrecensie
Overtrokken stijl, indrukwekkend geconstrueerd
Safae el Khannoussi laat je in haar debuutroman Oroppa ver dwalen door de straten en stegen van Amsterdam, Parijs, Casablanca en Tunis en verdwalen in een caleidoscoop van verhalen. Je maakt er kennis met een kleurrijke stoet zonderlingen die de last van hun verleden dragen en er prat op gaan ‘niet-assimileerbaar’ te zijn. De zonderling die hen verbindt is Salomé, een politiek dissidente die in Marokko is gemarteld, naar Europa is gevlucht en na dertig jaar verblijf in Amsterdam mysterieus in het niets lijkt te zijn opgelost.
De postkoloniale periode 1960 tot 1990 worden in Marokko de ‘jaren van lood’ genoemd. Het waren repressieve jaren onder koning Hassan II, waarin mensen werden gevangen gezet, gemarteld en vermoord. De koning noemde zijn tegenstanders ‘uitschot dat nog altijd werkloos is en van smokkel en diefstal leeft.’ De beulen kregen de mythische proporties van een fabelachtig wezen dat gezicht noch duidelijke fysieke kenmerken had. Dat wezen, dat zich in duizendvoud manifesteerde, werd een legende die het volk decennialang teisterde. Vrouwen hebben een belangrijke bijdrage geleverd aan de herdenking en het herstel van de decennialange repressie.
Het schokkende verhaal van Salomé is verstrengeld met talloze andere verhalen over macht en onmacht. Over hoe macht je verandert als je het uitoefent. En hoe het degene verandert op wie het wordt uitgeoefend, hoe het een gevoel van machteloosheid en uitsluiting oproept, hoe het zich manifesteert als een klauw die een monster wordt en je opslokt. En hoe het tij kan keren, waarna de zwaksten de moedigsten blijken en de folteraar een zielenpoot.
Het is spijtig dat El Khannoussi’s schrijfstijl alle kanten op schiet. Er zijn mooie passende passages (‘Ik lachte naar het leven, moedertje, maar het lachte niet terug’), maar veel metaforen zijn zo pathetisch en bizar dat ze wel ironisch bedoeld moeten zijn (‘alsof ze kan horen hoe twee continentale platen zijdelings langs elkaar schuren’). De schrijfster maakt te pas en te onpas gebruik van hyperbolen. Hiermee verzwakt ze haar vertelkracht en trekt je niet het verhaal in maar stoot af. Wel functioneel is haar gebruik van enkele moeilijke woorden (‘palimpsest’): je ervaart de macht van de verteller en de uitsluiting die daaruit voortvloeit.
De zonderlingen verkeren in moeilijke omstandigheden maar bruisen niettemin volop van energie en levenslust. Ze blijven niet zitten in de put die onmacht heet en nemen hun toevlucht tot seks, drugs, drank, pillen of de kunst. Met het glas in de hand bezingen zij Europa als plek om de weg kwijt te raken. Door het snel wisselende perspectief blijven ze vlak en op afstand. De uitwerking van Yousef Slaoui is daarentegen verbluffend en in het licht van het thema een conditio sine qua non. Deze folteraar is een monster waarvan we kunnen zeggen dat het iets begaan heeft en dat het zich alleen maar van ons onderscheidt doordat wij dat niet hebben gedaan.
Het veelvuldig springen in tijd en plaats zorgt voor een avontuurlijke en actieve leeservaring die concentratie vergt. Het is indrukwekkend hoe soepel El Khannoussi de vele verhalen in verhalen tot één geheel heeft weten te smeden. Ze creëert net genoeg spanning om je nieuwsgierig te houden hoe alle puzzelstukjes in elkaar passen. Ondanks een bedenkelijke stijl is het bruisende Oroppa een verfrissend nieuw geluid en daarmee een aanwinst voor de Nederlandse literatuur.
De postkoloniale periode 1960 tot 1990 worden in Marokko de ‘jaren van lood’ genoemd. Het waren repressieve jaren onder koning Hassan II, waarin mensen werden gevangen gezet, gemarteld en vermoord. De koning noemde zijn tegenstanders ‘uitschot dat nog altijd werkloos is en van smokkel en diefstal leeft.’ De beulen kregen de mythische proporties van een fabelachtig wezen dat gezicht noch duidelijke fysieke kenmerken had. Dat wezen, dat zich in duizendvoud manifesteerde, werd een legende die het volk decennialang teisterde. Vrouwen hebben een belangrijke bijdrage geleverd aan de herdenking en het herstel van de decennialange repressie.
Het schokkende verhaal van Salomé is verstrengeld met talloze andere verhalen over macht en onmacht. Over hoe macht je verandert als je het uitoefent. En hoe het degene verandert op wie het wordt uitgeoefend, hoe het een gevoel van machteloosheid en uitsluiting oproept, hoe het zich manifesteert als een klauw die een monster wordt en je opslokt. En hoe het tij kan keren, waarna de zwaksten de moedigsten blijken en de folteraar een zielenpoot.
Het is spijtig dat El Khannoussi’s schrijfstijl alle kanten op schiet. Er zijn mooie passende passages (‘Ik lachte naar het leven, moedertje, maar het lachte niet terug’), maar veel metaforen zijn zo pathetisch en bizar dat ze wel ironisch bedoeld moeten zijn (‘alsof ze kan horen hoe twee continentale platen zijdelings langs elkaar schuren’). De schrijfster maakt te pas en te onpas gebruik van hyperbolen. Hiermee verzwakt ze haar vertelkracht en trekt je niet het verhaal in maar stoot af. Wel functioneel is haar gebruik van enkele moeilijke woorden (‘palimpsest’): je ervaart de macht van de verteller en de uitsluiting die daaruit voortvloeit.
De zonderlingen verkeren in moeilijke omstandigheden maar bruisen niettemin volop van energie en levenslust. Ze blijven niet zitten in de put die onmacht heet en nemen hun toevlucht tot seks, drugs, drank, pillen of de kunst. Met het glas in de hand bezingen zij Europa als plek om de weg kwijt te raken. Door het snel wisselende perspectief blijven ze vlak en op afstand. De uitwerking van Yousef Slaoui is daarentegen verbluffend en in het licht van het thema een conditio sine qua non. Deze folteraar is een monster waarvan we kunnen zeggen dat het iets begaan heeft en dat het zich alleen maar van ons onderscheidt doordat wij dat niet hebben gedaan.
Het veelvuldig springen in tijd en plaats zorgt voor een avontuurlijke en actieve leeservaring die concentratie vergt. Het is indrukwekkend hoe soepel El Khannoussi de vele verhalen in verhalen tot één geheel heeft weten te smeden. Ze creëert net genoeg spanning om je nieuwsgierig te houden hoe alle puzzelstukjes in elkaar passen. Ondanks een bedenkelijke stijl is het bruisende Oroppa een verfrissend nieuw geluid en daarmee een aanwinst voor de Nederlandse literatuur.
1
Reageer op deze recensie
