Een indrukwekkend portret met autobiografische elementen

Portret van een jongeman, de vertaling van Youth, werd gepubliceerd kort voordat aan John Maxwell Coetzee de Nobelprijs werd toegekend voor ‘het in ontelbare vermommingen gestalte geven aan de overrompelende betrokkenheid van het outsiderschap.’ De motivering van de Zweedse Academie is in de aangrijpende roman, die de ingewikkelde overgang van jeugd naar volwassenheid verkent, te herkennen.

De roman geeft een portret van de negentienjarige John, een wiskundestudent die droomt van een leven vol poëzie en romantiek. Rond 1961 verhuist hij van Zuid-Afrika naar Londen om die droom te verwezenlijken. In de kille stad voelt hij zichzelf gevangen in een alledaags bestaan als computerprogrammeur. Hij ontloopt harde waarheden en zijn idealen botsen voortdurend met de realiteit, wat hem een gevoel van mislukking en desillusie bezorgt. Zodoende dreigt zijn droom in duigen te vallen. Zal hij spoorloos opgaan in het Britse witteboordendom? En hoe lang zal hij nog doorgaan met het zoeken naar de geheimzinnige, mooie onbekende die de hartstocht in hem zal ontketenen?

De roman is doordrenkt met autobiografische elementen die het verhaal authenticiteit en emotionele diepgang meegeven. Coetzee slaagt erin de lezer overtuigend mee te nemen in de psychologische en emotionele reis van de protagonist. John moet leren hoe hij zijn artistieke en intellectuele idealen kan verzoenen met de harde realiteit van zijn dagelijks leven. Hoewel hij daarbij de nodige teleurstellende ervaringen opdoet, vervalt John nergens in cynisme. Het thema van vervreemding en de zoektocht naar artistieke vervulling is een universeel thema dat vaak terugkeert in Coetzees romans, prominent in het drie jaar eerder verschenen In ongenade. De sfeer in de roman is licht melancholisch en doet denken aan de onvolprezen romans van F. Springer en Hans Vervoort.

Coetzee heeft een introspectieve en eerlijke schrijfstijl, wat de lezer een diepgaand inzicht geeft in Johns innerlijke strijd en zijn zoektocht naar identiteit en betekenis. Coetzee schrijft met een scherp oog voor detail. Zijn proza is herkenbaar, krachtig, elegant en toegankelijk, waardoor het portret van John geen lezer onberoerd zal laten.

De roman kent veel intertekstualiteit; zo is John van plan om een scriptie te schrijven over de roman The Good Soldier van Ford Madox Ford. Daarmee brengt Coetzee een hommage aan deze Engelse schrijver. Deze intertekstualiteit wordt in mijn blog "Vervreemding, desillusie en de bereidheid mislukkingen te incasseren" nader besproken.

Sommige lezers zullen deze roman minder smaken omdat ze de protagonist weinig sympathiek vinden of omdat er in het kabbelende verhaal te weinig gebeurt.

Peter Bergsma leverde een uitstekende vertaling (een enkele uitglijder zien we door de vingers) en verdient een bonuspunt met de vertaling van de titel. Op het omslag staat een detail van een treffend zelfportret van de Zwitserse schilder Félix Vallotton (abusievelijk aangeduid als François Vallotton).

Portret van een jongeman is een indrukwekkende roman die de lezer uitnodigt om na te denken over de complexiteit van het volwassen worden en de zoektocht naar artistieke vervulling.