Een Russisch monster van bureaucratische onverschilligheid en misleiding

Na het kernongeval van Tsjernobyl mochten boeren in de omgeving hun koeien niet in het weiland laten grazen. Sommige boeren besloten het gras dan maar te maaien en dit zelf naar de koeien te brengen. Het is een diep bedroevende anekdote waarin de bevolking precies deed wat ze juist niet had moeten doen. Talloze mensen en dieren raakten erdoor onnodig besmet met radioactieve stoffen uit de kernreactor.

Wij houden van Tsjernobyl is een aangrijpende en diepgaande verkenning van de gevolgen van het kernongeval voor de getroffen mensen. Het boek, dat bestaat uit een aantal monologen die uit vraaggesprekken zijn samengesteld, geeft een stem aan deze mensen. De persoonlijke getuigenissen zijn vaak hartverscheurend en onthullen de langdurige fysieke en psychologische gezondheidsschade die het kernongeval en de daarop falende crisisbeheersing heeft veroorzaakt. Bij dat laatste valt vooral de kritiek op de Sovjetautoriteiten op. Svetlana Alexijevitsj laat zien hoe de autoriteiten de ernst van het ongeval bagatelliseerden en informatie achterhielden, wat leidde tot verwarring, machteloze woede en enorm leed bij de bevolking die te voorkomen was geweest. De bureaucratische onverschilligheid en misleiding loopt als een rode draad door het boek.

Alexijevitsj staat bekend om haar vermogen om menselijke ervaringen vast te leggen door middel van mondelinge geschiedenissen. Haar schrijfstijl is journalistiek en af en toe ook wel poëtisch. Ze slaagt erin de rauwe emoties zonder sensatiezucht vast te leggen, waardoor het boek niet alleen informatie verschaft maar ook diep ontroert. De lezer krijgt een intiem inzicht in de levens van mensen die vaak over het hoofd werden gezien in de grote verhalen van de ramp.

De herhalingen als gevolg van veel vergelijkbare getuigenissen storen enigszins. Verder ontbreekt een analyse of context over de bredere politieke en sociale implicaties van de kernramp en is het lastig om uit de fragmentarische vertelstijl een samenhangend beeld te vormen.

Wij houden van Tsjernobyl is een krachtig en emotioneel zwaar boek dat de lezer dwingt na te denken over de gevolgen van nucleaire ongevallen voor burgers. Het boek is een eerbetoon aan de mensen die de ramp hebben overleefd en een aanklacht tegen misleidende autoriteiten die hen in de steek hebben gelaten.

Het boek heeft Frank Nellen 25 jaar later geïnspireerd de roman De onzichtbaren te schrijven.

Svetlana Aleksijevitsj is een Wit-Russische onderzoeksjournalist en schrijft naast non-fictie ook fictie. Haar boeken zijn te lezen als meerstemmige geschriften en verwoorden het relaas van uiteenlopende mensen, waaruit vooral het lijden van het Russische volk spreekt. Ze ontving in 2015 de Nobelprijs voor Literatuur.