Mijmeringen over de Catalaanse keuken

Josep Pla i Casadevall was een Catalaanse journalist en schrijver die leefde van 1897 tot 1981. Wat wij aten is de in 2014 gepubliceerde vertaling van het in 1972 in het Catalaans verschenen boek El que hem menjat. Joseph Pla was 74 toen hij zijn culinaire columns op verzoek van zijn uitgever optekende. Hij beschrijft daarin de Catalaanse keuken en eetgewoonten, hoofdzakelijk die van de streek waar hij geboren en getogen is, de Empordià. Pla was een conservatieve man, die niet hield van stylistsiche hoogstandjes. Een schrijver moet zich helder en ingetogen uitdrukken. Misschien moest een geschreven stuk voor Pla wel zo zijn als hoe hij de Catalaanse keuken omschrijft "bescheiden, klein, eentonig van mijn part met aantrekkelijke en minder aantrekkelijke kanten" (p.7).

Het boek telt maar liefst 501 bladzijden gevuld met korte columns over onderdelen van de Catalaanse keuken: Het aperatief; stoofschotels; wild; grillen; eieren; geroosterde sardienen; mayonaise en aioli; romeso etc. Onder elke titel mijmert Pla er zo'n 6 bladzijden onverstoord op los. Dat doet hij soms met humor (getuige de passage over vis op pagina 225-226), soms met geestdrift, en veelal met een mengeling van stelligheid en norsheid.

Zo nu en dan krijg je het gevoel dat je in een halfduistere bejaardenflat naar een knorrige opa luistert, die willekeurige (culinaire) herinneringen ophaalt en die aanvult met behoudende en nostalgische opmerkingen. Zou hij het merken als ik wegga, of zou hij gewoon doorpraten? Bij Joseph Pla, vermoeden we dat laatste. Eventjes is zijn gezellige gemopper onderhoudend en neem je opmerkingen als "Vrouwen behoren tot het meest onwrikbare en statische element van de maatschappij." (p.22) met een korrel zout. Maar na een stuk of vijftien columns, begin je je wel stilletjes af te vragen waarom je naar deze man moet luisteren. Pla bekommert zich niet om zijn lezer. Hij is een gastheer die zijn bezoek is vergeten. De gasten werden slechts uitgenodigd als aanleiding voor een monoloog.

De kennis van zaken van Pla is hoe dan ook verbazingwekkend, zeker gezien het gegeven dat hij in de introductie van het boek opbiecht dat hij nooit één gerecht heeft bereid, van recepten geen flauw benul heeft en eten als "noodzakelijk kwaad" ziet. (p.10) Het is interessant te lezen dat Pla zich in 1972 al beklaagt over de industrialisering van de voedselproductie -een klacht die ons inmiddels zo bekend in de oren klinkt- en de opkomende behoeft van mensen om 'exotisch' te eten. Iets wat Pla -u kent hem inmiddels al een beetje- nogal tegen staat.

"Mijn vermogen tot voedselinname is altijd gering geweest.", zegt Pla aan het begin van zijn boek. (p.10) Hij houdt er niet van zwaar te eten of veel te eten. (Pla was daarentegen een enthousiast whiskeydrinker en roker!) Ironisch genoeg krijg je als lezer veel te veel voorgeschoteld. De portie columns had minstens gehalveerd kunnen worden en dan hadden we er zeer zeker genoeg aan gehad.

In zijn huidige vorm is het aan te bevelen het boek ergens neer te leggen en er zo nu en dan een column uit te lezen. In de wachtkamer van een dietistenpraktijk, bijvoorbeeld, in uw zomerhuis, of -voor de minder bedeelden onder ons- op het toilet. Wat ik bedoel te zeggen is natuurlijk: Ga zo nu en dan kort bij opa op bezoek. Dan blijft het gezellig en onderhoudend.

Tot slot moet worden toegevoegd dat de uitgave door Menken Kasander & Wigman Uitgevers bijzonder verzorgd is. Boven elke klassiek opgemaakte column prijkt een kleine illustratie van Yvette van Boven. Dat vindt opa stiekem vast wel leuk.