Lees en oordeel zelf

Joran van der Sloot is al bijna twintig jaar een beruchte naam in de misdaadwereld. De verdwijning en moord op Natalee Holloway en de moord op Stephany Flores heeft hem het imago van een gewetenloze vrouwenmoordenaar en manipulator opgeleverd.

Nu, jaren later, krijgen we via zijn eigen woorden een inkijkje in zijn gedachten, daden en leven in gevangenschap. Maar is dit boek een oprecht berouwvolle biecht, of slechts een verlengstuk van zijn narcistische persoonlijkheid?


Voorwoord door John van den Heuvel
Het boek opent met een voorwoord van misdaadjournalist John van den Heuvel. Een interessante keuze, gezien het feit dat hij zich jarenlang kritisch heeft opgesteld tegenover Joran van der Sloot.

Toch is de boodschap waarmee hij zijn voorwoord afsluit kraakhelder:

“Het is nadrukkelijk niet dé waarheid maar vooral Jorans waarheid. De afgelopen jaren waren de meningen over hem zeer divers, en dan vooral haatdragend en negatief. Lees zijn eigen nooit eerder vertelde verhaal en oordeel zelf. Hoor en wederhoor geldt immers ook voor Joran van der Sloot.”
– John van den Heuvel, misdaadverslaggever


Joran’s waarheid
Het boek is zo chronologisch mogelijk geschreven en Joran neemt de lezer mee vanaf zijn jeugd tot aan november 2024. Hoewel de titel en de flaptekst suggereren dat we zelfreflectie mogen verwachten, blijkt al snel dat het vooral Jorans eigen versie van de feiten is. Een versie waarin hij zichzelf toch graag als slachtoffer ziet, excuses zoekt in zijn verslavingen en weinig tot geen verantwoordelijkheid neemt voor zijn daden.

Opvallend is dat hij zichzelf presenteert als een gelovig man die God heeft gevonden, maar tegelijkertijd geen enkele ware vorm van berouw toont.

Zijn manier van schrijven is emotieloos, en wanneer hij de moorden op Natalee en Stephany tot in detail beschrijft, voelt het alsof hij slechts een scenario opsomt zonder enige vorm van spijt of menselijkheid. De vraag blijft dan ook: vertelt hij de waarheid, of is dit wederom een van zijn manipulatieve spelletjes?

Overigens zijn de details die hij noemt niet nieuw en zal iedereen die de zaken op de voet heeft gevolgd weten dat alles al in de media benoemd is.


Verslavingen, oplichting en manipulatie
Een groot deel van het boek draait om zijn gokverslaving en de verschillende oplichtingspraktijken die hij heeft uitgevoerd, zowel in vrijheid als in gevangenschap. Wat direct opvalt, is dat hij nergens berouw toont over zijn daden. Hij baalt vooral wanneer iets niet lukt of wanneer hij veel geld verloren heeft, maar nergens reflecteert hij echt op het leed dat hij anderen heeft aangedaan.

Dit patroon van manipulatie en misbruik van anderen loopt als een rode draad door zijn verhaal. Zelfs in zijn relaties zoals met zijn (ex-)vrouw Leidy draait het allemaal om wat hij wil.

Het feit dat Leidy helemaal nog geen kind wilde, maar Joran dit koste wat het kost wilde doordrukken, zegt veel over zijn narcistische persoonlijkheid.

Zijn leven bestaat uit leugens en hij gaat heel ver om zijn zin te krijgen.


Leven in de gevangenis
Zijn beschrijvingen van het leven in verschillende gevangenissen zijn fascinerend. Ondanks de heftige omstandigheden lijkt hij zich daar prima te “vermaken” en weet hij zijn gok- en oplichtingspraktijken gewoon voort te zetten.

Er zijn momenten waarop hij bijna sympathiek overkomt, zoals wanneer hij een puppy onder zijn hoede neemt. Maar dit wordt direct weer tenietgedaan door andere passages waarin hij zonder blikken of blozen beschrijft hoe hij een ander dier de nek omdraait. Niet iets wat een “man van God” zou doen lijkt mij.

Ook zijn “vriendschappen” met anderen zijn interessant te noemen. Hoewel hij een aantal mensen als oprechte vrienden ziet, is het tussen de regels door duidelijk dat al deze relaties gebaseerd zijn op gewin. Hij heeft altijd iets van de ander nodig. Dit beeld wordt nog eens bevestigd door de podcast ‘De vrienden van Joran‘ op o.a. Podimo. Deze podcast ondersteund het verhaal over vrienden van Joran en is wat mij betreft een aanrader.

Diagnoses en zelfdiagnoses
In zijn boek beschrijft Joran ook hoe hij een psycholoog heeft gevraagd hem de diagnose ‘bipolaire stoornis’ te geven, puur zodat hij de daarvoor gekregen medicatie kon verhandelen. Dit toont wederom hoe berekenend hij is. Het is twijfelachtig of een psycholoog hem zomaar een diagnose zou geven, maar hij lijkt hier zelf heilig van overtuigd.

Toch is er weinig twijfel dat er psychologisch iets grondig mis is met hem. Mijn beeld van Joran van der Sloot is na het lezen van dit boek dan ook onveranderd.

Naast zijn verslavingsproblematiek heeft hij duidelijke narcistische trekken, is hij een pathologische leugenaar en toont hij een zorgwekkend gebrek aan empathie en spijt. In feite voldoet hij aan alle kenmerken van een psychopaat: iemand die sociale en morele normen negeert, anderen misbruikt voor eigen gewin en geen geweten lijkt te hebben.

Dit is wat mij betreft wel de reden dat het boek en dus zijn verhaal oprecht fascinerend is.

Je kunt er veel van vinden dat hij een boek heeft geschreven. Maar hiermee krijg je letterlijk een inkijkje in de gedachtengang van een moordenaar, manipulator en verslaafde. Iets wat ik als True Crime liefhebber, maar ook vanuit mijn perspectief als hulpverlener zeer interessant vind.

Dat hij in zijn eigen voorwoord zijn e-mailadres neerzet om anderen hulp te bieden die “door hetzelfde heen gaan”, vind ik dan toch wat absurd. In mijn ogen is hij opzoek naar andere verslaafden die hij kan oplichten en misbruiken voor eigen gewin.

Het feit dat hij zichzelf in staat acht anderen te helpen zegt alles.


Religie als excuus?
Joran beweert dat hij God heeft gevonden, maar gebruikt hij dit geloof niet vooral als een manier om zichzelf vrij te pleiten? Zijn daden en zelfs zijn recente gedrag in gevangenschap wijzen op allesbehalve verandering. Het lijkt eerder een excuus waarmee hij zijn eigen schuldgevoel probeert te onderdrukken of vooral aan de buitenwereld te laten zien dat hij het geloof “serieus” neemt.

Zeker in het land waar hij vast zit, staat het geloof centraal. En ook in Amerika is het woord van God een belangrijk fundament.

Zijn geloof in God komt op mij over als een zeer gecalculeerde zet. Wederom een onderdeel van zijn spel als manipulator om uiteindelijk weer iets voor elkaar te krijgen op het moment dat hij het nodig heeft.


Het slot: een confronterend contrast
Het boek eindigt met enkele pagina’s met foto’s van Joran, waaronder kinderfoto’s. Zijn kinderfoto’s raakten mij. Het besef dat een klein, schattig jongetje is uitgegroeid tot de manipulatieve moordenaar en oplichter die hij nu is. Wat is er misgegaan? Wat heeft ervoor gezorgd dat hij dit pad is ingeslagen?



Conclusie
Als True Crime-liefhebber zou ik nog pagina’s vol analyses kunnen schrijven over dit boek. Misschien zou ik zelfs daar wel een boek over kunnen schrijven.

In elke zin ligt een antwoord en het geheel bevestigd mijn al bestaande beeld van Joran.

Het is fascinerend om een gedetailleerde inkijk te krijgen in de gedachtegang van een moordenaar, vooral vanuit psychologisch perspectief.

Naast zijn verslavingsproblematiek, heeft Joran absoluut last van hechtingsproblematiek, een narcistische persoonlijkheidsstoornis en (mogelijk) een bipolaire stoornis. Met zijn gebrek aan emotie en oprecht berouw, durf ik zelfs te zeggen dat hij een psychopaat is. Hij tikt een hoop vakjes in de DSM5 aan.

Maar laten we eerlijk zijn: dit boek verandert niets aan het beeld dat we al van Joran van der Sloot hadden. Zijn waarheid is slechts een zorgvuldig geconstrueerd verhaal, bedoeld om zichzelf in een zo gunstig mogelijk daglicht te stellen.

Uiteindelijk bevestigt dit boek alleen maar wat velen al dachten: Joran is en blijft een gevaarlijke man die zonder professionele hulp nooit zal veranderen. Zijn geloof in God zal hem daar niet bij helpen en waarschijnlijk gebruikt hij ook dat weer in zijn eigen voordeel. Overigens precies iets wat een psychopaat zou doen.

Of je het boek moet lezen? Dat hangt af van je interesse. Wie op zoek is naar een waarheidsgetrouwe bekentenis zal teleurgesteld worden. Maar als je geïnteresseerd bent in de psychologie van een moordenaar, is dit boek zeker de moeite waard. Al is het alleen maar om te zien hoe ver manipulatie en zelfrechtvaardiging kunnen gaan.

Wat mij betreft zou dit boek interessante discussies kunnen opleveren in het hoger- en academisch onderwijs. Want hoe komt het dat iemand zo wordt? En hoe ga je met zo iemand om?

Zijn psychopaten niet uit op bekendheid en roem? En is dat dus niet precies wat Joran van der Sloot steeds doet?

Een hoop stof om over na te denken na het lezen van dit boek.

En je kunt dit boek géén of een lage beoordeling geven “omdat Joran het heeft geschreven”, maar laten we eerlijk wezen, voor professionals en True Crime addicts, blijft het fascinerend.

De mogelijkheden tot psychologisch onderzoek van een moordenaar hebben dan ook mijn uiteindelijke beoordeling mede bepaald.

Om de woorden van John van den Heuvel aan te halen: ‘Lees en oordeel zelf’.