Lezersrecensie
Anrader vol hoop en optimisme
"Hoe meer we onze geesten laten versmelten, des te meer zullen we in staat zijn om de verdere levensloop liefdevol te aanschouwen". Dit citaat uit "Aan de Europeanen van vandaag en en morgen" is indicatief voor het gedachtengoed van Stefan Zweig (1881-1942), een Oostenrijkse schrijver van Joodse komaf wiens oeuvre in zijn tijd erg veel werd gelezen en gewaardeerd.
Om het gedachtengoed van Zweig in de juiste context te bezien, is het van belang om te weten in wat voor een wereld hij opgroeide en hij zich in bewoog. Het kosmopolitische Wenen van de laat 19e en begin 20e eeuw was zijn bakermat. Zweig groeide op in een zekere welvaart en dat verschafte hem de middelen om een voor zijn tijd voortreffelijke educatie te volgen. Zijn ambitie was om schrijver te worden en hij maakte zijn studie niet af. Hij maakte deel uit van de betere literaire en kunstzinnige Weense kringen. Dit was ook de springplank voor zijn latere schrijversbestaan. Zijn faam groeide en hij raakte in contact met allerlei gelijkgestemde intellectuelen in landen als België, Duitsland, Groot-Brittannië en Frankrijk. Kortom, Zweig maakte deel uit van een zekere Europese intellectuele elite.
De wereld stond niet stil in de tijd waarin Zweig opgroeide en later furore maakte als schrijver. Dit is de tijd waarin de telefoon en radio werd uitgevonden, de eerste vormen van massamedia zijn intrede deed, de eerste aanzetten tot vliegen en waarin internationale treinverbindingen de norm waren. Allerlei uitvindingen die de wereld in die tijd dichter bij elkaar bracht. Ook maakte Zweig de Eerste Wereldoorlog, de val van het keizerrijk Oostenrijk-Hongarije en de opkomst van het Nazisme in Duitsland en Oostenrijk mee. Dit laatste zorgde ervoor dat Zweig, vanwege zijn Joodse afkomst, moest vluchten en via Groot-Brittannië en de Verenigde Staten uiteindelijk in Brazilië terechtkwam.
De parallellen tussen de tijd van Zweig en onze tijd zijn frappant te noemen. Ook nu leven we in een tijd met razendsnelle internationale verbindingen en heeft de komst van internet en sociale media, als een nieuwe vorm van massamedia, ons leven ingrijpend veranderd. Helaas spelen interne en externe spanningen in het maatschappelijke en politieke vlak steeds nadrukkelijker op. De roep om grenzen te sluiten en internationale invloeden buiten de deur te houden, klinkt steeds luider.
Juist dit laatste maakt "Aan de Europeanen van vandaag en morgen" zo relevant. De visie van Zweig om Europa als een gezamenlijk cultureel gebied met een gedeelde geschiedenis te beschouwen, is een relevante. Immers, bijna ieder land binnen Europa is direct dan wel indirect geraakt door de cultuur van het oude Griekenland, het Romeinse Rijk en later door de Renaissance en de Verlichting. In zijn drie lezingen 'De morele ontgifting van Europa', 'De Eenwording van Europa' en 'De geestelijke eenheid van de wereld' zet Zweig de zegeningen van het openstaan voor nieuwe ideeën en het besef van een gedeelte en gemeenschappelijke culturele Europese identiteit uiteen.
Natuurlijk, een aantal punten die Zweig aanstipt, kunnen als naïef wensdenken worden bestempeld. Echter, de onderliggende gedachte om voorbij landsgrenzen te kijken en elkaars culturele en wetenschappelijke prestaties te erkennen en te prijzen, is troostrijk en inspiratievol. Zeker in deze tijden van opkomende verstikkende kleinburgerlijkheid , nativisme en misplaatse nationalisme. Kortom, een literaire aanrader vol hoop en optimisme!
Om het gedachtengoed van Zweig in de juiste context te bezien, is het van belang om te weten in wat voor een wereld hij opgroeide en hij zich in bewoog. Het kosmopolitische Wenen van de laat 19e en begin 20e eeuw was zijn bakermat. Zweig groeide op in een zekere welvaart en dat verschafte hem de middelen om een voor zijn tijd voortreffelijke educatie te volgen. Zijn ambitie was om schrijver te worden en hij maakte zijn studie niet af. Hij maakte deel uit van de betere literaire en kunstzinnige Weense kringen. Dit was ook de springplank voor zijn latere schrijversbestaan. Zijn faam groeide en hij raakte in contact met allerlei gelijkgestemde intellectuelen in landen als België, Duitsland, Groot-Brittannië en Frankrijk. Kortom, Zweig maakte deel uit van een zekere Europese intellectuele elite.
De wereld stond niet stil in de tijd waarin Zweig opgroeide en later furore maakte als schrijver. Dit is de tijd waarin de telefoon en radio werd uitgevonden, de eerste vormen van massamedia zijn intrede deed, de eerste aanzetten tot vliegen en waarin internationale treinverbindingen de norm waren. Allerlei uitvindingen die de wereld in die tijd dichter bij elkaar bracht. Ook maakte Zweig de Eerste Wereldoorlog, de val van het keizerrijk Oostenrijk-Hongarije en de opkomst van het Nazisme in Duitsland en Oostenrijk mee. Dit laatste zorgde ervoor dat Zweig, vanwege zijn Joodse afkomst, moest vluchten en via Groot-Brittannië en de Verenigde Staten uiteindelijk in Brazilië terechtkwam.
De parallellen tussen de tijd van Zweig en onze tijd zijn frappant te noemen. Ook nu leven we in een tijd met razendsnelle internationale verbindingen en heeft de komst van internet en sociale media, als een nieuwe vorm van massamedia, ons leven ingrijpend veranderd. Helaas spelen interne en externe spanningen in het maatschappelijke en politieke vlak steeds nadrukkelijker op. De roep om grenzen te sluiten en internationale invloeden buiten de deur te houden, klinkt steeds luider.
Juist dit laatste maakt "Aan de Europeanen van vandaag en morgen" zo relevant. De visie van Zweig om Europa als een gezamenlijk cultureel gebied met een gedeelde geschiedenis te beschouwen, is een relevante. Immers, bijna ieder land binnen Europa is direct dan wel indirect geraakt door de cultuur van het oude Griekenland, het Romeinse Rijk en later door de Renaissance en de Verlichting. In zijn drie lezingen 'De morele ontgifting van Europa', 'De Eenwording van Europa' en 'De geestelijke eenheid van de wereld' zet Zweig de zegeningen van het openstaan voor nieuwe ideeën en het besef van een gedeelte en gemeenschappelijke culturele Europese identiteit uiteen.
Natuurlijk, een aantal punten die Zweig aanstipt, kunnen als naïef wensdenken worden bestempeld. Echter, de onderliggende gedachte om voorbij landsgrenzen te kijken en elkaars culturele en wetenschappelijke prestaties te erkennen en te prijzen, is troostrijk en inspiratievol. Zeker in deze tijden van opkomende verstikkende kleinburgerlijkheid , nativisme en misplaatse nationalisme. Kortom, een literaire aanrader vol hoop en optimisme!
2
Reageer op deze recensie
