De Ierse tegenhanger van Multatuli

De hoofdpersoon van "De Droom van de Ier", geschreven door Nobelprijswinnaar Mario Vargas Llosa, is Roger Casement. Hij is van Ierse afkomst en als diplomaat actief voor de Britse Foreign Office. In deze hoedanigheid reist hij af naar Belgisch Congo. Aldaar wordt hij geconfronteerd met de extreme uitbuiting van de inlandse bevolking door, voornamelijk Belgische, plantagehouders. Martelingen, verkrachtingen, uithongering, corruptie en uiteindelijk genocide zijn aan de orde van de dag. Casement schrijft een zeer kritisch rapport op basis van zijn bevindingen. Dit rapport slaat in als een spreekwoordelijke bom en zijn faam als strijder voor mensenrechten is geboren. Tijdens zijn verblijf komt Casement ook achter dat hij op hetzelfde geslacht valt. Een eigenschap dat hij wanhopig probeert te verbergen, maar zo nu en dan ook aan toegeeft. Niets menselijks is de hoofdpersoon vreemd.

Enkele jaren later wordt hij als Brits vertegenwoordiger naar Peru gestuurd om de situatie op rubberplantages in de Amazone te onderzoeken. Daar treft Casement dezelfde situatie aan als in Congo, namelijk ontstellende corruptie, uitbuiting van de lokale bevolking, volstrekte wetteloosheid, martelingen, verkrachtingen en uiteindelijk genocide. "Congo, overal is het Congo" vat het e.e.a. kernachtig samen. Met gevaar voor eigen leven reist Casement rond en stelt hij wederom een rapport op basis van zijn bevindingen. Zijn rapport heeft internationaal dezelfde impact als zijn eerdere rapport over de situatie in Congo. Zijn naam is definitief gevestigd en hij krijgt waardering in de hoogste kringen van de maatschappij. Zijn homoseksuele gevoelens worden steeds sterker en hij vertrouwt zijn gedachten steeds meer toe in een dagboek als uitlaatklep. Deze dagboeken met expliciete inhoud worden zijn uiteindelijke ondergang.

Gedurende zijn verblijf in Congo en in Peru ziet hij steeds meer parallellen met de Britse bezetting van Ierland. Hij begeeft zich steeds meer in kringen die ijveren voor een onafhankelijk Ierland. Casement gebruikt zijn status om internationaal geld in te zamelen voor de Ierse zaak. Uiteindelijk brengen deze activiteiten hem naar de galg. In het begin van het proces wordt hij nog gesteund door allerlei politici, schrijvers van naam en faam en andere intellectuelen. Als door de Britse geheime dienst zijn dagboeken in de publiciteit worden gebracht, is het gedaan met de steun voor Casement en sterft hij uiteindelijk alleen en in ongenade.

Wat 'De Droom van de Ier' voor mij persoonlijk tot een pageturner maakt, is de directe en rauwe stijl van Llosa in combinatie met de knappe opbouw van het boek. Ieder hoofdstuk wordt afgewisseld tussen de twijfels van Casement in de gevangenis terwijl hij wacht op zijn executie en flashbacks naar zijn reizen in Congo en Peru en zijn activiteiten voor de Ierse onafhankelijkheid. Deze afwisseling van inkijkjes in de psyche en de gedachten van Casement en zijn historische prestaties geven het verhaal een dynamiek die ik niet in veel andere boeken aantref.

In "De Droom van de Ier" weet de schrijver op knappe wijze de mooiste kanten van de mens, zoals compassie en medemenselijkheid, te combineren met de duistere kanten van de mens, zoals uitbuiting, totale degeneratie en corruptie tot een huiveringwekkend mooi geheel te smeden waarvan Casement met zijn eigen twijfels en gevoelens de menselijke pendant is. Een erg indrukwekkend boek!