Een waardevol historisch document

Amsterdam, begin jaren '60. Gerrit Komrij zit in een mentale crisis. Zijn studie Nederlandse Letterkunde zit zijn literaire aspiraties in de weg. Het gemis van echte onvoorwaardelijke liefde wordt gevuld met een eindeloze reeks aan korte avontuurtjes met hetzelfde geslacht. Hij zet zijn eerste schreden op het dichterspad, maar een echte doorbraak blijft uit. Samen met Ellen, net zo'n vrije geest als hijzelf, besluit hij zich permanent naar Kreta te verkassen. Deels om zichzelf opnieuw uit te vinden en deels om zichzelf op het schrijverschap te storten.

Tussen Ellen en Gerrit ontwikkelt zich een stormachtige relatie. Hij voelt veel affectie voor haar, maar hij blijft van de herenliefde. Zijn vele avontuurtjes buiten de deur doen Ellen veel verdriet. Als Ellen zelf een relatie met een Kretenzer begint, ziet Gerrit groen van jaloezie. Het verdere verblijf op Kreta is geen onverdeeld succes. Constant gebrek aan geld, geen vast dak boven het hoofd en de complexe relatiedynamiek met Ellen zijn terugkerende thema's. Als onverwacht een oude vlam van Gerrit zijn opwachting maakt op Kreta, is het het hek van de dam...

Zijn verblijf op het eiland is vormt de basis van "De lange oren van Midas". De titel is een schalkse verwijzing naar de legende van koning Midas, maar het is vooral een ironisch bedoelde metafoor voor een exercitie in futiliteit. Het boek was oorspronkelijk bedoeld als literair debuut voor Komrij, maar geen enkele uitgever toonde interesse destijds. Tevens was de Kretenzer episode dermate pijnlijk voor de schrijver, dat hij bij leven liever niet aan het boek c.q. manuscript herinnerd wilde worden. Na zijn dood in 2012 heeft biograaf Arie Pos het manuscript bewerkt en opnieuw uitgegeven.

"De lange oren van Midas" is een lastig te beoordelen werk. Vanuit een puur literair oogpunt is het een typisch geval van te groot voor het servet, maar te klein voor het tafellaken. Ja, de eerste aanzetten tot Komrij's kenmerkende vlijmscherpe pen zijn aanwezig, aangevuld met diverse verwijzingen naar contemporaine popmuziek en het werk van o.a. Goethe. Echter, de coherentie in de opbouw en de samenhang tussen de verschillende hoofdstukken is volkomen zoek. Ja, de observaties van Komrij zijn scherp, maar zonder passende context verliezen zij kracht. Het is dan ook te begrijpen dat Komrij in zijn latere leven zich schaamde voor dit werk.

Vanuit een historisch perspectief bekeken, heeft "De lange oren van Midas" wel degelijk meerwaarde. Het schetst een beeld van Komrij als aspirant schrijver tegen de achtergrond van de turbulente jaren '60. De bijgevoegde dagboekfragmenten geven een onthullende blik in de geestesgesteldheid van de schrijver, inclusief alle verwarring en wanhoop. De nuttige introductie door biograaf Arie Pos plaatst "De lange oren van Midas" in de bredere context van Komrij's leven en zijn schrijverschap.

Het finale oordeel blijft een lastige. Puur literair bekeken is "De lange oren van Midas" niet echt opzienbarend te noemen. Daar is het verhaal te flets en te onsamenhangend voor. Als historisch document heeft het boek wel degelijk meerwaarde, omdat het de lezer een onthullend kijkje gunt in de geestesgesteldheid van een aspirant schrijver en zijn verblijf op Kreta de basis legt voor zijn verdere carrière. Kortom, voor de gemiddelde lezer is "De lange oren van Midas" wellicht minder interessant, maar voor de ware Komrij-adept is dit een waardevol document.