Lees 'Brooklyn' voor 'Long Island'!

Colm Tóibín groeide net als Eilis Lacey, hoofdpersoon in 'Brooklyn', op in het Ierse Enniscorthy van de jaren '50. Het is een benauwende omgeving waarin Rooms Katholieke waarden en normen overheersen: iedereen in Enniscorthy en omliggende dorpen kent elkaar of is zelfs op een of andere manier familie. Niets blijft lang geheim: mensen praten over elkaar en worden gedreven door 'wat er gezegd wordt'. Als kind in Enniscorthy hoorde Tóibín zelf hoe er gesproken werd over een jonge vrouw die terugkeert na emigratie naar de Verenigde Staten en tegen familie en vrienden thuis verzwijgt dat zij daar getrouwd is. Dit verhaal vormde de basis voor 'Brooklyn'.

De lezer maakt kennis met Eilis wanneer ze nog in Enniscorthy woont met haar moeder en zus Rose. Haar vader is op dat moment al enkele jaren overleden (net als de vader van Tóibín, die overleed toen hij 12 was). 3 Broers zijn vertrokken naar Engeland om daar te werken: in Ierland lukt het niet om werk te vinden. Rose werkt als boekhouder bij een lokaal bedrijf, is ongetrouwd en is kostwinner van het gezin. In veel dingen is zij een vrouwelijk rolmodel voor haar tijd en voorbeeld voor haar jongere zus. Sociaal handig, geliefd en knap: Rose is op alle manieren succesvol en leeft haar eigen leven. Het is Rose die contact legt met een priester in New York en regelt dat Eilis daar aan het werk kan (waarmee zij zichzelf ertoe veroordeelt voor haar moeder te zorgen en nooit meer te trouwen). De overtocht van Eilis wordt betaald door haar drie broers. Tóibín schetst overtuigend hoe de familie, die duidelijk het beste wil voor Eilis, besluit dat zij dit gaat doen. Eilis heeft zelf niet de wens om te vertrekken, maar haar familie organiseert een bepaalde sociale druk die in combinatie met het vriendelijke, inschikkelijke karakter van Eilis maakt dat zij doet wat van haar verwacht wordt.

Het laat zich raden wat er gebeurt als Eilis in New York aankomt: ze krijgt ontzettende heimwee. Tóibín beschrijft dat hartverscheurend: 'Hier was ze niemand. Het was niet alleen dat ze geen vrienden en familie had; het was net of ze een geest was in deze kamer, op straat als ze naar haar werk ging, in de winkel. Niets betekende iets.' Zijn stijl is sober: in de derde persoon, met korte, vaak eenvoudige zinnen, weet hij precies te beschrijven (en weg te laten!) wat nodig is om Eilis te begrijpen. Daarbij put hij duidelijk uit eigen ervaring. Tóibín reisde in zijn leven veel en werkte dan langere perioden aan verschillende universiteiten. In the Guardian zegt hij daarover "The problem arises that you're filled with expectation," [...] "You bring your suitcases, you can bring very little with you, you arrive and you unpack and then work out where you're going to live. A week later it hits you that all the things you use to keep going are missing – friends, habits, spaces you've made, all those things are gone. So you're absolutely down to zero."

Eilis slaat zich door haar eerste winter in New York met hulp van de kerk en door keihard te werken en te studeren. Het kantelpunt is het moment dat zij Tony ontmoet, zoon van Italiaanse immigranten, en met hem begint uit te gaan. Ze ontmoet zijn familie en gaat zich steeds meer thuis voelen. Ondertussen onderhoudt Eilis een intensieve correspondentie met haar zus en moeder. Allemaal schrijven ze vooral over wat er goed gaat. Over de relatie met Tony vertelt Eilis niets.

Wanneer Eilis kort daarna voor het eerst de reis naar huis maakt blijft zij haar huwelijk met Tony onbedoeld verzwijgen. Tóibín maakt voor zijn lezer subtiel duidelijk hoe zoiets gebeurt. Hij beschrijft in het boek hoe er door Ieren tegen Italianen wordt aangekeken en hoe bepalend standsverschil is: kantoormeisjes kijken neer op winkelbedienden en al helemaal op schoonmaaksters. Ook is er de eenzaamheid van de moeder van Eilis en haar vurige hoop op een definitieve terugkeer van haar dochter. Tel daarbij op het 'thuisgevoel' dat Eilis overvalt wanneer ze terug is in Enniscorthy en haar beste vriendin ziet trouwen. Het andere leven dat Eilis zou kunnen leven wordt daarmee wel heel tastbaar en haar dilemma des te groter. In Enniscorthy blijven of terugkeren naar Tony?

Tóibín schreef met 'Brooklyn' een overtuigende historische roman die met zijn sobere stijl de lezer weet te ontroeren zonder al te emotioneel te worden. Het boek is mooi verfilmd in 2015: een aantal dialogen is daarbij vrijwel ongewijzigd overgenomen. Wie de film kijkt moet vooral letten op de bijrol die is weggelegd voor de kleine Frank. Dat is een mooie opmaat voor het lezen van het 'Long Island' of Eilis Lacey #2. Want wie Brooklyn heeft gelezen kan niet anders dan ook Long Island pakken!