De stem van het niet-Nederlandse kind in Nederland

Met 'Citroeninkt' wordt een verhaal van een kind op de vlucht zichtbaar gemaakt. Waarom laat een zwangere moeder man en familie achter in Iran om haar lot en dat van haar kinderen in de handen van een mensensmokkelaar te leggen? En wat doet zo'n vlucht met een kind en de relatie met de ouders?

Maral Noshad Sharifi vluchtte als kind uit Iran naar Nederland en schreef met 'Citroeninkt' haar autobiografische debuutroman. Ze neemt haar lezer mee terug naar het Teheran van de vroege jaren '90, de vlucht die daarop volgt, het AZC, de eerste woning in Moerkapelle en uiteindelijk Scheveningen.
Een rijke roman waarin de lezer wordt meegenomen in het leven van een vluchteling, maar die net zo goed gaat over de relatie tussen een moeder en een dochter, en opgroeien in Nederland terwijl je ergens anders geboren bent.

Hoofdpersoon Talar is volwassen en met vakantie, wanneer ze gebeld wordt door haar broertje met het nieuws dat hun moeder in het ziekenhuis ligt. Talar neemt de eerstvolgende vlucht naar huis en neemt ons mee in haar vroegste herinneringen en het DNA van de relatie met haar moeder, die haar meenam naar Nederland om haar vervolgens steeds weer en steeds meer te confronteren met de ellende in Iran. Terwijl de dochter probeert te aarden in Nederland blijft de moeder, die succesvol Nederlands leert en een eigen bedrijf start, altijd met haar hoofd in Iran, hopend op terugkeer.

Op de cover prijkt een foto van vermoedelijk Sharifi zelf (maar het zou ook haar broertje kunnen zijn). Naar het geslacht van het kind op de foto is het gissen en de helft van het gezicht is met geel onzichtbaar gemaakt. Dit vormt een verwijzing naar de titel en de manier waarop de jonge Talar de ervaringen die ze (alleen) toevertrouwt aan papier onzichtbaar maakt om haar emotioneel zeer belaste ouders niet verder te belasten.

Voor de Nederlandse lezer is het pijnlijk om geconfronteerd te worden met de vooroordelen en (gelukkig meestal verbale) agressiviteit waarmee Talar te maken krijgt. Dat roept bij moeder Sepideh, maar ook bij Talar een woede op die voor de lezer heel navolgbaar en daarmee begrijpelijk is. Sharifi beschrijft daarnaast de rol van meester Hans, buurvrouw Erika en oma Dijkman, die Talar, Cesar en Sepideh juist helpen tijdens de eerste jaren in Nederland.

Citroeninkt is een mooie, ontroerende en hoopvolle roman die past in het palet aan bijdragen van schrijvers met een niet-Nederlandse achtergrond aan de Nederlandse literatuur zoals mede-genomineerde voor de Hebban Debuutprijs Ramy El-Dardiri en Aya Sabi (vorig jaar genomineerd). Zij zijn schrijvers die het thema 'migratie' menselijk maken, hun mede-Nederlanders een spiegel voorhouden en daarmee bruggen bouwen. Sharifi onderscheidt zich door haar heldere treffende schrijfstijl en geeft met dit boek een stem aan het kind dat ze was. Mooi dat haar verhaal met dit boek zichtbaar gemaakt is voor iedereen. Haar nominatie voor de Hebban Debuutprijs 2023 is heel terecht.