Punk’s not dead

De Russische Nadja Tolokonnikova kwam wereldwijd in het nieuws toen ze werd opgepakt met haar band Pussy Riot tijdens een (ongewild sterk ingekort) optreden waarin ze Poetin bespotte. Na een schijnproces, dat ze bij voorbaat al verloor, werd ze tot twee jaar strafkamp veroordeeld. Het regime is er keihard maar Tolokonnikova komt er zelfverzekerder en vastberadener uit dan ooit. In plaats van haar de mond te snoeren, gaf het haar oproep tot revolutie juist meer draagkracht. Pussy Riot werd bekend tot ver buiten de Russische landsgrenzen. Tolokonnikova is ondertussen weer op vrije voeten, woont tijdelijk in Los Angeles en richt haar pijlen op Donald Trump. Een ding is ze niet van plan: zwijgen.

Nadja Tolokonnikova’s verhaal is veel meer dan een verhaal op zich, het is een levenswijze waarop al haar daden, ideeëngoed en acties zijn gebaseerd. Maar het blijkt geen sinecure om al die informatie in een coherent verslag te gieten. Er is te veel te vertellen.

Het boek is opgedeeld in zeer korte hoofdstukjes, tweehonderd in totaal. Elk hoofdstuk bevat flarden belevenissen van Tolokonnikova en een slogan, aangevuld met een citaat, overpeinzingen, uittreksels uit interviews of verklaringen door derden. Het is moeilijk om als lezer geboeid te blijven als men steeds wordt meegezogen in de beschrijving van een gebeurtenis maar telkens na een halve bladzijde afgekapt wordt om vervolgens meegetroond te worden op een totaal ander pad.

Waar Pussy Riot voor staat wordt helemaal duidelijk. Maar hoe het allemaal in zijn werk ging en welk leven Tolokonnikova leidt, veel minder. Waar leeft ze van? Waar woont ze? Hoe zit het met het dochtertje? En met haar huwelijk? Wie maakt deel uit van het collectief? Waarom gevechtstrainingen? Vragen die onbeantwoord blijven.

Het blijft vrij anecdotisch tot fragmentarisch. Bovendien is de chronologie ver te zoeken. Zo wordt, om een voorbeeld te noemen, het begin van haar hongerstaking kort aangeraakt en is er een vermelding van het einde. Maar het waarom wordt pas honderd bladzijden later duidelijk. Delen van het slotpleidooi worden lang voordat men aan de arrestatie en de rechtszaak toe is, meermaals vrijgegeven. Zaken die allesbehalve bevorderlijk zijn voor een vlotte leesbaarheid. Vanaf de oprichting van de band / het kunstcollectief Pussy Riot wordt het verhaal meer aaneensluitend. Het is een verademing als er eindelijk eens een paar bladzijden doorlopende tekst is.

De misdaad waarvoor de gebivakmutste meiden worden opgepakt is het zingen van provocerende teksten in de kathedraal van Christus de Verlosser. Ze hadden die ruimte niet vooraf gehuurd en brachten met hun provocerende act mentale schade toe aan gelovigen die zich daar op dat moment ophielden.

Van het mensonterende regime dat vrouwelijke veroordeelden in strafkampen moeten doorstaan, krijgt de lezer een vrij goed beeld. Dag in dag uit politieuniformen naaien, werkdagen van 16 uur, geen weekends, een ontzegging van basishygiëne, slechte voeding, een zwaar afstraffen van ongewenst gedrag met fysiek geweld of opsluiting in de isoleercel. Allemaal om de instorting en desintegratie van het individu te bevorderen. Tolokonnikova weigerde haar opvattingen en houding tijdens de dwangarbeid bij te stellen. En dat doet ze ook niet, eenmaal weer op vrije voeten.

Los van de voorgaande opmerkingen is het boek op zich goed geschreven, door een zeer intelligente dame met een standpunt, een missie. Die wordt gedeeltelijk duidelijk in dit boek. Tolokonnikova is iemand die haar nek durft uit te steken en de gevolgen daarvan op heldhaftige wijze draagt. En dat soort mensen zijn er in onze wereld veel te weinig.