Wij hebben het geweten is een ijzersterk verhaal over de meerdere kanten van de oorlog

Wij hebben het geweten van Catherine Chidgey is het eerste in Nederlands vertaalde boek wat in Nederland uitkomt, eerder heeft ze al the wish child geschreven een boek dat voor verschillende prijzen is genomineerd, net als wij hebben het geweten.

Wij hebben het geweten is een bijzonder indrukwekkend verhaal.
Een verhaal wat je laat nadenken en laat stil staan bij het leed wat er in de Tweede Wereldoorlog mensen is aangedaan.
Ook is het een verhaal waar je wel echt even stil van wordt.

Een verhaal wat vanuit vier perspectieven verteld word, zo wordt het verteld vanuit dokter Lenard Weber, die brieven naar zijn dochtertje Lotte schrijft over hoe het leven voor de oorlog was, hoe hij haar moeder leerde kennen, hoe ze van elkaar werden gescheiden, maar vooral ook het leven als gevangene van het kamp Buchenwald, maar ook hoe het na de oorlog was.

Vanuit het fictieve dagboek van Greta Hahn krijgen we mee hoe het leven voor een vrouw van een hooggeplaatste nazi was, die in Buchenwald komt wonen en werken, en hoe de oorlog vanuit haar kant werd bekeken, met haar ogen gesloten voor alle ellende die in het kamp gebeurde.

Een andere kant van het verhaal wordt verteld via interviews uit 1954 met voormalig SS-sturmbannfuhrer Dietrich Hahn, Greta's echtgenoot. Dat laat je zien hoe het was in het kamp, maar ook vertelt hij over hoe het na de oorlog was. Hoe hij vond dat er met hun werd omgegaan, hoe het proces in Neurenberg voor hem voelde als een showproces door de Amerikanen. Maar ook hoe moeilijk het was om de budgetten rond te krijgen voor alles in het kamp. Zo gauw er werd bezuinigt moest hij dat weer regelen. Tegelijkertijd lees je ook dat hij een familieman was en dat hij graag een groter gezin had gehad samen met zijn vrouw voor wie hij alles deed. Toen ze ziek was regelde hij Dokter Weber voor haar vanuit het kamp waar hij gevangen zat. En ook de liefde die hij had voor zijn zoontje voor wie hij uit hout gesneden dieren maakte. Dat maakt zijn deel van het verhaal wel heel dubbel, want enerzijds is hij heel erg hard maar aan de andere kant is hij heel liefdevol voor zijn gezin. Je kunt je tijdens het lezen niet voorstellen dat je in het kamp de meest vreselijke dingen ziet en hoort, opdrachten geeft voor eigenlijk het verhongeren van de gevangene omdat ze simpelweg te weinig rantsoen krijgen om van te leven en dan thuis net doen of er niks aan de hand is en de gelukkige vader spelen.

Het vierde perspectief is vanuit de bewoners van Weimar, het stadje dat vlakbij Buchenwald ligt om precies te zijn zo ongeveer 10 kilometer. Tijdens deze fragmenten lees je hoe er door bewoners naar het kamp werd gekeken, wat dit met ze deed, maar vooral dat ze hun ogen toch wel erg gesloten hielden voor de ellende die er vlak onder hun neus plaatsvond.

Al deze verhalen geven eigenlijk een compleet beeld van de waanzin van de oorlog, maar vooral ook met wat het met mensen doet, dat mensen helemaal geïndoctrineerd kunnen zijn en echt geloven dat wat zij doen goed is, en dat de gevangene dus echt voor de meest vreselijke vergrijpen daar vast zaten dus wat er met ze gedaan werd was hun straf, terwijl je eigenlijk voor helemaal niks daar al kon zitten, op basis van je geloof, afkomst en politieke voorkeur.
Maar het laat ook zien dat bijvoorbeeld dokter Weber als gevangene steeds vast houdt aan de hoop om zijn dochtertje en vrouw weer te zien, dat die hoop er voor blijft zorgen dat je menselijk blijft, maar dat je ook de kansen pakt en dingen die je anders niet zou doen toch doet.
Het verhaal laat je eigenlijk ook gewoon zien dat je nooit weet wat jezelf zou doen, omdat dit toch uitzonderlijke omstandigheden waren, die tijd waar in werd geleefd.

Het is echt een heftig verhaal, want je leest over de meest gruwelijke dingen die gebeurden in Buchenwald.
Toch leest het boek niet als zware kost, want de schrijfster heeft er alles aangedaan om er hoop in te verwerken en beschrijft ze de liefde die Hahn heeft voor Greta en Weber voor zijn vrouw en dochter. Desondanks overheersen de behoorlijk heftige verhaallijnen, want Chidgey schuwt niet om ons met onze neus op de feiten te drukken over wat er gebeurde in Buchenwald. De vreselijke experimenten die er werden uitgevoerd op de gevangene zoals injecties met tyfus in te spuiten om te onderzoeken of de ziekte te genezen was.

Het is knap dat de schrijfster het voor elkaar heeft gekregen om je zowel een beeld te geven over het gruwelijke van de oorlog en tegelijkertijd ook een beeld te schetsen van het normale leven van de bewoners van Weimar en van de Nazi's net buiten het kamp bijvoorbeeld door een een uitstapje naar een valkenier vlakbij het kamp. Gewoonweg bizar dat dit zo dicht bij elkaar gebeurde.

Het is een verhaal wat tot nadenken stemt en er soms ook voor zorgt dat je op internet gaat zoeken of iets dat beschreven wordt ook echt zo was. En dat blijkt helaas allemaal maar al te echt gebeurd te zijn waardoor het misschien nog wel meer binnenkomt. Al heb je die beelden niet per se van internet nodig, want daar zorgt de beeldende en vertellende schrijfstijl van Chidgey eveneens voor, ondanks dat je dat eigenlijk liever helemaal niet zou willen zien.

Duidelijk is dat Chidgey veel research heeft gedaan en weet waar ze over schrijft. Het verhaal is gebaseerd op allerlei ooggetuigenverslagen, zoals memoires, interviews met gevangenen, officiële dossiers en historische onderzoeken. Het lezen van het nawoord van de schrijfster maakt ook een hoop duidelijk. Haar personages zijn weliswaar fictief net als het onderzoek van Weber, maar wel geïnspireerd op waargebeurde feiten.

Wij hebben het geweten van Catherine Chidgey is een bijzonder boek, een boek wat echt gelezen moet worden, vooral omdat het belangrijk is om nooit te vergeten wat er heeft plaatsgevonden, zeker nu er steeds vaker mensen zijn die twijfelen of de holocaust ooit heeft bestaan of het gewoon keihard ontkennen