Onrecht in het woordenboek
‘Sommige woorden zijn belangrijker dan andere. Maar het heeft lang geduurd voordat ik begreep waarom.’
Zo eindigt Pip Williams de proloog van Het boek van vergeten woorden en zet ze de toon voor haar verhaal.
Esme groeit met haar vader op in Oxford, waar vanaf 1879 onder leiding van hoofdredacteur James Murray aan de allereerste versie van de Oxford English Dictionary wordt gewerkt. Vrijwilligers verzamelen woorden en sturen ze op naar het scriptorium, vaak met een voorbeeldzin erbij. Als klein meisje zit Esme vaak onder de sorteertafel en observeert ze de lexicografen. Op een dag valt er een woord onder de tafel. Eigenlijk mag ze woorden alleen vasthouden met haar vader erbij, maar ze stopt hem toch in haar zak. Het gaat om het woord ‘broodslavin’. Vanaf dat moment wordt duidelijk dat je te maken hebt met een personage dat een grote gevoeligheid heeft voor ongelijkheid in de wereld.
Esme wordt voor een groot deel verzorgd door Lizzie de dienstmeid. Als ze haar vader vraagt of zij later ook dienstmeid wordt, zegt haar vader dat dat niet het geval is, maar hij kan moeilijk uitleggen waarom niet. Esme is een slim kind en zet de volwassenen om haar heen wel eens voor het blok met haar (onbedoeld) kritische vragen. Wanneer ze Lizzie vraagt waarom ze graag borduurt, antwoordt Lizzie dat dat bewijst dat ze bestaat.
'Ik maak schoon, ik help met eten koken, ik steek de haarden aan. Alles wat ik doe, wordt opgegeten of vuilgemaakt of verbrand – aan het einde van de dag is er geen enkel bewijs dat ik er überhaupt ben geweest.'
Wanneer iemand de hoofdredacteur van het woordenboek laat weten dat het woord ‘broodslavin’ ontbreekt, wordt Esme boos, boos dat het woord überhaupt bestaat. Ze kan het niet uitstaan dat een van de betekenissen de volgende is: 'iemand die verplicht is om te dienen tot de dood'. Langzaam komt ze erachter dat er een hiërarchie in de woorden bestaat. Haar vader legt haar uit dat alleen woorden in het woordenboek komen die vaak genoeg zijn opgeschreven. Esme beseft dat dat betekent dat het taalgebruik van ongeletterde mensen niet in het woordenboek opgenomen wordt. Het doet haar besluiten om met Lizzie mee naar de markt te gaan en daar gaat een wereld voor haar open. De marktlui leren haar allerlei (vulgaire) woorden, die ze noteert met een voorbeeldzin erbij. Ze richt zich daarbij vooral op 'vrouwenwoorden'.
Aan de ene kant is er het verhaal van een doodnormaal meisje dat haar weg vindt in de wereld, maar de manier waarop haar taalontwikkeling daaraan bijdraagt maakt het erg bijzonder. Het zijn met name de rake bevindingen over ongelijkheid die deze roman naar een hoog niveau tillen. Het gaat dan om ongelijkheid tussen verschillende klassen, tussen mannen en vrouwen en om de combinatie ervan. Zo vindt er op een gegeven moment een demonstratie plaats voor vrouwenkiesrecht en vraagt Esme aan Lizzie of zij er ook heen gaat. Het dienstmeisje is verontwaardigd over de vraag, want hoe zou zij zomaar een dag vrij kunnen nemen voor een demonstratie? Op deze manier wordt het leven van Esme op verfijnde wijze ingebed in de historische context. De auteur vlecht de strijd voor het vrouwenkiesrecht en de Eerste Wereldoorlog prachtig door haar verhaal heen. Samen met Esme ga je daardoor inzien hoe veranderingen in de wereld ook veranderingen in de taal opleveren. Denk bijvoorbeeld aan de definitie van 'universeel' en het feit dat vrouwen werden uitgesloten van dit toch niet zo universele stemrecht.
Hoewel Esme geregeld schrijnende constateringen doet, zorgt de auteur ervoor dat je hoopvol achterblijft. Als Esme Lizzie vraagt of ze het niet vervelend vindt om broodslavin te zijn, ondergeschikte aan een ander persoon, wijst Lizzie haar erop dat ze zelf eens heeft gezegd dat woorden van betekenis kunnen veranderen. Het verhaal is doorspekt met een wetenschapsfilosofische lading terwijl het wel heel persoonlijk en klein blijft. In het nawoord gaat de auteur nog wat verder in op het wetenschapsfilosofische perspectief. Ze geeft aan dat ze in deze roman probeert te doorgronden hoe de manier waarop we taal definiëren, onszelf definieert. Het resultaat is een prachtige vertelling die waarschijnlijk ook in een film zeer goed tot zijn recht zal komen.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van RenskeWal
Gesponsord
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
