Een levendig verhaal over de eerste feministe van Nederland

"Op vrijdag 3 december 1790 is er een bijeenkomst van de sociëteit “Vrienden van de Waarheid” in het Palais-Royal te Parijs. Mme Etta Palm d'Aelders vraagt het woord om een rede te houden. Er valt een verbijsterende stilte. Een vrouw die een toespraak houdt? Dat kan toch niet. Dat is alsof je een labrador p het spreekgestoelte van het parlement zet. Uiteindelijk wordt besloten dat een secretaris de toespraak voor zal lezen. Het is niet de eerste keer in de moderne tijd dat er een pleidooi gehouden wordt voor gelijke rechten van de vrouw. Het is wel de eerste keer dat een vrouw dit pleidooi schreef."

Ik had nog nooit van haar gehoord, Etta Palm. Wel van Wil Schackmann, die woont bij mij in de wijk. Wel vaker kwamen boeken van hem mij onder de aandacht, doordat een wijkwebsite de uitgaven deelt. Trots op onze plaatselijke schrijver, uiteraard.

Hoewel zijn andere boeken nog vaag ergens in mijn achterhoofd hangen, sprak het onderwerp van dit boek mij gelijk aan. De éérste feministe. Van ooit. Uit Groningen! Daar moest ik meer van weten.

Het boek is geen roman. In feite een chronologische vertelling over het leven van Etta Lubina Johanna Aalders, van haar geboorte in 1743 in de Poelestraat te Groningen, over haar huwelijk met Christiaan Ferdinand Lodewijk Palm, haar leven in Parijs tot haar overlijden in Nederland. Aan de hand van archiefmateriaal, aangevuld met historische feiten over bijvoorbeeld ontwikkelingen in Groningen, Nederland en de oorlogen in Europa, vertelt Schackmann over haar leven. Niet alles is zeker, er is veel onduidelijk. Lang niet alles is gedocumenteerd of bewaard gebleven. Waarom hield haar huwelijk bijvoorbeeld geen stand. Waarom ging ze naar Parijs. Hoe waren haar relaties precies met een aantal mannen? Je kunt speculeren, maar Schackmann kiest ervoor dat niet te doen. Andere geschiedschrijvers voor hem wel, zo vertelt hij in het Post Mortem. Ze noemden haar pleidooien aandachtvragerij en haarzelf een dom blondje.

Etta was een interessante figuur! Niet alleen pleitte ze voor gelijke rechten voor vrouwen, ook maakte ze zich sterk voor onderwijs aan meisjes en liefdadigheid in alle wijken van Parijs, georganiseerd door en voor vrouwen. Ze was strijdbaar, ze schreef iedereen aan. En dit alles tijdens de roerige jaren van de Franse Revolutie. Ze betoogde dat ‘Vrijheid, gelijkheid en broederschap’ toch niet alleen voor mannen zou moeten gelden?

Zo’n chronologisch verhaal zou saai kunnen zijn, maar dat is dit boek niet. Ten eerste is het leven van Etta Palm verre van saai. Daarnaast beschrijft Schackmann haar leven en een aantal historische gebeurtenissen op een humoristische manier.

Helaas was al haar strijd lange tijd voor niets. Pas honderd jaar later kwam de eerste feministische golf. Met Aletta Jacobs, bijvoorbeeld. Ook uit Groningen. Ik heb veel bewondering voor deze dames.