Een roman als zoektocht naar het belang van waar je vandaan komt

'De mensengenezer ' is het eerste boek van Koen Peeters (Turnhout, 1959) dat ik las. Op Wikipedia lees ik dat hij communicatiewetenschappen studeerde, en sociale culturele antropologie, dat hij in het bedrijfsleven werkte, de laatste jaren op de sponsorafdeling van een bank, en dat hij in 1988 debuteerde met 'Conversaties met K.' Verder lees ik dat hij een van de vijf zoons is van de christendemocratische volksvertegenwoordiger Renaat Peeters (1925-1999) en Paula Otten. Dat ik 'De mensengenezer' (De Bezige Bij, 2017) las, komt omdat ik beginnen wilde in zijn jongste roman 'De minzamen' (2021), maar begreep dat deze voortbouwt op het boek uit 2017, dus ik vond dat ik dan eerst deze lezen moest, en dan ook het boek dat hij tussendoor nog schreef: 'Kamer in Oostende' (2019). Zo begrijp je beter waar een boek vandaan komt, ook als je weet wat iemand studeerde, en waar en in welk milieu hij geboren is. Zeker bij 'De mensengenezer' is dat van belang.

In 80 korte hoofdstukken, sommige korter dan een pagina, vertelt Peeters het verhaal van Remi, boerenzoon uit de Vlaamse Westhoek, het gebied waar honderdduizenden soldaten stierven in de loopgraven van de Eerste Wereldoorlog. Remi, bestemd de boerderij over te nemen, rukt zich los van zijn afkomst door in te treden bij de jezuïeten en te vertrekken naar Congo om zich daar de cultuur van het Yakavolk eigen te maken, met hun fetisjen en opvallende maskers. Vijftig jaar later reist de verteller hem achterna om zijn scriptie te voltooien bij de professor, en psychotherapeut die Remi inmiddels is. Waarom hij dat doet, en waarom vijftig jaar eerder Remi naar Congo moest, blijft voor mij wat raadselachtig.

Peeters heeft een roman willen schrijven over een zoektocht naar de betekenis van je afkomst, en een eerbetoon willen brengen aan zijn oude antropologieprofessor Renaat Devisch (1944-2020), op wiens leven hij de roman baseerde, getuige het dankwoord in het gecombineerde slothoofdstuk 40/veertig. Daarvóór wisselen de numerieke (1 t/m 39) en uitgeschreven (een tot en met negenendertig) hoofdstukken elkaar af, waarbij de numerieke het verhaal van Remi vertellen in de ik-persoon, en de hoofdstukken-in-letters de ik van de verteller – in grote lijnen Peeters zelf, mogen we aannemen – aan het woord laten. Die afwisseling voegt voor mij weinig toe. Liever had ik het lopende verhaal van Remi gelezen, misschien wel in de stijl van volksschrijver Stijn Streuvels – waar de roman veelvuldig en ietwat neerbuigend aan refereert. Misschien was Peeters daar bang voor: dat zijn boek het karakter van een streekroman zou krijgen over een boerenzoon die via een oervolk uit Congo vrede vindt in zijn eigen wortels. Peeters plaatst zichzelf nu al te nadrukkelijk tussen zijn verhaal en wat dit voor de lezer betekenen kan. En dat is jammer, want er zit veel wijsheid in wat Remi ons leert. Dat alles met alles is verbonden bijvoorbeeld, dat alles betekenis heeft. Of dat ieder mens bepaald wordt door een combinatie van zijn genetische afkomst (‘ieder mens is een stamboom van de mensheid’), de plek waar hij geboren is (en de geesten die horen bij die specifieke plek) en wat hij in zijn leven meemaakt, de mensen, dieren en dingen die hij tegenkomt. Alles heeft een specifieke betekenis, en kan boodschapper zijn voor al het andere, als je het maar wilt zien, als je maar wilt luisteren.

'De mensengenezer' blijft voor mij nu wat te cerebraal, wordt te weinig een roman, blijft te veel een enigszins klinisch uitgevoerd onderzoek. Maar gelukkig boeiend genoeg om daarna 'De minzamen' te willen lezen, en eerst nog 'Kamer in Oostende'.