Het wonder van een mooi verteld verhaal

Weer zo'n boek dat aan mijn aandacht was ontsnapt en dat een klein meesterwerk blijkt te zijn. Na Meisje van Glas van Frank Gunning (zie https://www.hebban.nl/recensie/richardkaruvits-over-meisje-van-glas), is het nu Hans Muiderman die mij volledig wist te boeien en verrassen met zijn roman Hank & Heinrich uit 2016. Klassieke, zorgvuldig opgebouwde, goed geschreven romans zijn het, en misschien is dat meteen de reden dat ze niet bekender zijn geworden: het hedendaagse literaire bedrijf wil boeken die je 'in de markt kunt zetten', waarmee je marketing kunt bedrijven, omzet kunt genereren, en omzet genereer je, denkt men, op dit moment vooral met genderneutrale boerderijporno of exhibitionistisch dagboekproza waarin schrijvers hun jeugd verwerken, bij voorkeur getekend door incest of religie. Of met proza van schrijvers die bekend zijn van TV, of social media. Terwijl lezers, denk ik, vooral een goed verhaal willen, een verhaal over mensen met wie ze een tijdje mee willen leven, omdat ze iets boeiends te zeggen hebben, hen aan het denken zetten, ontroeren, of gelukkig maken. Liefst alles tegelijk in één boek. Dat is en blijft de kracht van goede literatuur.

Ik vond Hank & Heinrich een prachtboek, een boek over hoe herinneringen je identiteit bepalen, over hoe herinneringen je kunnen achtervolgen zonder dat je begrijpt waarom, en over hoe het is om te leven als je geen herinneringen, geen geheugen meer hebt. De Oost-Duitse Heinrich uit het boek is het personage dat geen geheugen meer heeft aan alles wat zo'n beetje na zijn 18e heeft plaatsgevonden. Alleen van zijn gouden tijd bij de Hitlerjugend weet hij nog veel. Hank daarentegen, een Nederlandse fotograaf, weet alleen niet wie zijn vader is, en wordt achtervolgd door beelden van revolvers, die hij in zijn foto's en collages verwerkt. Hij heeft alleen geen idee waarom.
Muiderman weeft beide verhalen in tien hoofdstukken kunstig door elkaar, en onthult subtiel, op een manier waarop er voor de lezer nog wat te raden en te puzzelen valt, wat er precies gebeurd is met Heinrich en met Hank en hoe hun levens met elkaar te maken hebben. De roman eindigt als volgt:

'Ik ga je een verhaal vertellen,' zegt Christine.
'Een verhaaltje of een verhaal?' vraagt Hank.
'Een verhaal.'
'Waar gebeurd?'
'Ja, waar gebeurd, hier op deze plek,' zegt Christine.
(...)
'Christine, Christine, waarom huil je zo?'
'Stil maar,' zegt ze, 'ik begin.'

De lezer kent het verhaal van Hank en Heinrich dan al. En stelt zich voor hoe het voor Hank zal zijn nu hij het ook zal weten. Zoals dat hoort bij goede literatuur mogen we dat zelf bedenken. Zo leeft Hank nog een tijdje met ons mee. Ook Heinrich blijft nog wel even door ons geheugen zweven. Dankzij een schrijver die voor ons weer het wonder heeft verricht, het wonder van een mooi verteld verhaal, over mensen die we zelf hadden kunnen zijn, of hadden kunnen kennen, waardoor we weer iets wijzer zijn geworden over wat het is om mens te zijn.