Herinneren hoe het was, om te begrijpen hoe het is

Onlangs maakte ik kennis met het werk van Patrick Modiano, Nobelprijswinnaar in 2014. In de bibliotheek van Almere loop je bij binnenkomst langs een plankje met nieuwe aanwinsten. Daar lag Kleedkamer in kindertijd, een net vertaald werk uit 1989. Het boekje - met iets meer dan 150 bladzijden eerder een novelle dan een roman - intrigeerde me. Nooit eerder las ik iets van Patrick Modiano (Frankrijk, 1945). Ik nam het mee. Het boeide me: de schrijfstijl was bijzonder, Modiano's stem - onnadrukkelijk, bespiegelend - beviel me. Ik besloot meer boeken van deze man te lezen en haalde Onzichtbare inkt (Encre sympathique) uit de bibliotheek, uit 2019. Weer raakte me die bijzondere vertelstem van een ik-persoon die los lijkt te staan van ieder maatschappelijk verband: geen beroep, geen familie, geen sociaal leven, louter observerend, zich herinnerend, in flarden, door de decennia heen. De vertelstijl en de thematiek doen denken aan die van Marcel Proust, maar Modiano is compacter, veel compacter, alleen al in de omvang van zijn boeken: Onzichtbare inkt telt in vertaling slechts 142 pagina's.

Beide boeken die ik las vertellen het verhaal van een zoektocht naar het leven van een vrouw, en hoe het leven van die vrouw verweven is met het leven van de verteller. In Onzichtbare inkt zoekt hij naar Noëlle Lefebvre. Als jongeman krijgt hij als assistent-speurder de opdracht informatie te verzamelen over haar verdwijning. Het leidt tot niets, maar de zoektocht laat hem niet los, zijn hele leven niet, ook al is hij al lang geen speurder meer. Gedurende een periode van vele decennia volgen we hem in zijn zoektocht, die hem uiteindelijk van Parijs naar Rome brengt, waar de vertelling, heel subtiel, ineens wordt overgenomen door de stem van een vrouw. Zou dat Noëlle kunnen zijn?
Na het lezen van twee van zijn boeken lijkt dat het thema van Modiano's werk te zijn: reconstrueren van je leven, herinneren hoe het was om te begrijpen hoe het is... In Onzichtbare inkt zegt Modiano het zelf als volgt (in de vertaling van Maarten Elzinga):

"Het heden en het verleden vermengen zich met elkaar in één grote transparante ruimte, en voor mij is elk moment dat ik in mijn jeugd heb beleefd nog altijd aanwezig, los van alles, in een eeuwig heden."

Het lijkt me een sleutelzin in Modiano's oeuvre. Maar dat weet je pas als je meer boeken van de man gelezen hebt. Laat ik dat dan maar gaan doen. Tot nu toe is zijn werk een verrijking.