Intelligent geschreven roman met buitengewoon sterke hoofdpersoon

After Atlas is het tweede boek in de Planetfall setting. Het eerste deel, eveneens getiteld Planetfall, was een van de beste boeken van 2016. Deze roman mag dan in de zelfde toekomst spelen, ze hebben eigenlijk vrij weinig met elkaar te maken. Er loopt een flinterdun verhaallijntje dat beide boeken verbindt. Dit is zo minimaal dat de boeken zonder problemen los van elkaar gelezen kunnen worden. Het zijn twee hele verschillende boeken. De een een sciencefictionroman over het koloniseren van een andere planeet, de ander meer een futuristische whodunit. Ze delen wel dezelfde uitgebreide aandacht voor de psyche van de hoofdpersoon. Als je Planetfall een goed boek vond, mag je deze eigenlijk niet overslaan.

Bijna veertig jaar geleden verliet het Atlasproject de Aarde op zoek naar een nieuwe planeet om te koloniseren. Slechts een handvol gelukkigen wisten een plek aan boord te bemachtigen en op die manier de overbevolkte en zwaar gecommercialiseerde planeet achter zich te laten. De moeder van Carlos was een van de gelukkigen. Zijn vader redde het net niet en bleef achter met de kleine Carlos. Na het vertrek van zijn vrouw was hij een gebroken man. Na enkele wanhopige jaren, waarin hij Carlos sterk verwaarloosd, sluit hij zich aan bij een Amerikaanse religieuze sekte. Jaren later weet Carlos zich los te rukken uit de sekte en hij vindt na veel omzwervingen een baan als rechercheur in dienst van een van de Europese regeringsconglomeraten. Als de leider van de sekte dood en in stukken gehakt gevonden wordt in een Engelse hotelkamer, wordt Carlos op de zaak gezet. Het onderzoek zal een hoop oude wonden openrijten en zal uiteindelijk veel verder voeren dan een simpele enkelvoudige moord.

De wereld is er niet op vooruitgegaan in Newmans toekomst. Ze beschrijft een dystopische samenleving, waar het onderscheid tussen bedrijfsleven en overheid geheel schijnt te zijn verdwenen. Alles lijkt te zijn verworden tot een commerciële transactie. Informatietechnologie maakt grootschalige surveillance van burgers mogelijk op een manier waar Big Brother alleen maar van kan dromen. Elk aspect van het verhaal is doordrenkt met voorbeelden van het gebruik van Big Data. Het wordt in het boek op allerlei manieren gebruikt en vooral misbruikt. Zelfs de voorwaarden in een arbeidsovereenkomsten kunnen op elk moment worden afgedwongen door de werkgever. Het resulteert in wat volgens de hoofdpersoon een nieuwe vorm van slavernij is. Het is een vrij ver doorgevoerde visie op waar de wereld sociaal en economisch naar toe beweegt maar op bepaalde punten is het wel griezelig realistisch.

Ondanks alle surveillance is het in deze Orwelliaanse toekomst toch nog mogelijk om vermoord te worden zonder dat het vastgelegd wordt. Carlos past daarom nog steeds een groot aantal technieken toe die een rechercheur uit de vorige eeuw herkend zou hebben. Ondervragen en zoeken naar een motief zijn nog steeds de sleutel tot de oplossing van de moord. Misschien komt het zelfs wel door de enorme hoeveelheid informatie die hem ter beschikking staat. Hij heeft eerst een aanwijzing nodig om gericht te zoeken. Voor Carlos is weten welke vragen er gesteld moeten worden de kern van zijn vak. Intuïtie en logisch redeneren sturen hem meer dan welke technologie dan ook. Uiteindelijk brengt hem dat ook in de problemen. Als hij ergens niet tegen kan, dan is het losse eindjes. Carlos blijft spitten, ook als hem opgedragen wordt de zaak los te laten. De manier waarop hij te werk gaat sluit naadloos aan bij zijn persoonlijkheid. Eigenlijk zie je al aankomen dat het fout moet gaan.

De hoofdpersoon is een man met behoorlijk wat onverwerkte trauma’s. Zijn baan heeft hem enige bekendheid bezorgd. In de pers wordt hij altijd afgeschilderde als de man wiens moeder hem achterliet voor de kans een andere planeet te ontdekken. Als je de media mag geloven de ultieme misdaad voor een moeder. Carlos heeft daar echter geen last van. Hij ligt overhoop met zijn vader, een man die zijn eigen falen niet kon verkroppen en geen aandacht had voor zijn zoon. In een zaak die hem zo vaak aan zijn jeugd doet denken, is het niet verwonderlijk dat woede en wrok regelmatig de overhand dreigen te krijgen. Newman onthult zorgvuldig net genoeg van zijn jeugd om de spanning voor de uiteindelijke confrontatie met zijn trauma’s op te bouwen. Zijn problemen met eten, zijn moeilijke relatie met zijn vader, zijn problemen met sociale interacties en zijn zucht naar antwoorden, het zijn allemaal elementen van een complex en zorgvuldig opgebouwd karakter. Zoals Ren in het vorige boek, draagt Carlos het verhaal. Er zijn niet veel sciencefictionschrijvers die zo karaktergeoriënteerd schrijven.

Het plot is wat minder sterk dan het vorige boek. Zolang Carlos met zijn onderzoek bezig is, zit er een goed tempo in het verhaal. Als het onderzoek ten einde loopt gaat het verhaal in de hoogste versnelling. In een paar hoofdstukken legt hij een internationale samenzwering bloot en worstelt hij met zijn persoonlijke problemen. Het boek kent daardoor een enorm gehaast einde. Zo zorgvuldig en systematisch als Carlos te werk gaat in zijn onderzoek, zo rommelig en geforceerd wordt het op het moment dat hij dat achter zich laat. Mogelijk heeft Newman dit contrast bewust willen aanbrengen. Ze bouwt het verhaal op vanuit een strikt zakelijke opening naar een zuiver persoonlijke climax. Toch voelt het omslagpunt te abrupt om de finale van het boek helemaal goed uit de verf te laten komen.

Ondanks het wat gehaaste einde is After Atlas toch een zeer geslaagde roman. Het einde van het boek laat ook interessante mogelijkheden voor een derde deel. Er zijn nog geen aankondigingen van een nieuw boek maar het kan zeker. After Atlas is, met alle psychologische problemen en het trieste toekomstbeeld die het bevat, geen vrolijk leesvoer. Het is wel een intelligent geschreven roman met een buitengewoon sterke hoofdpersoon. Planetfall is net ietsje beter maar veel verschil maakt het niet. Beide boeken zijn zeer de moeite waard.