Een 'spirit corps' in de WO I

In Nederland is het niet zo merkbaar maar in de ons omringende landen zit men midden in een lange reeks herdenkingen van de grote slagen in de Eerste Wereldoorlog. Niet dat het helemaal ongemerkt aan Nederland voorbij is gegaan, vooral economisch had het behoorlijke consequenties, maar het conflict dat twee decennia later uitgevochten werd, krijgt hier over het algemeen meer aandacht. Dat is in landen als Belgie, Frankrijk en Groot Brittannië wel anders. Zo raakten de voetbalbonden van de Britse naties onlangs nog in conflict met de FIFA over het vertoon van klaprozen op de shirts. Dit symbool van Remembrance Day is net als onze dodenherdenking breder dan alleen de Eerste Wereldoorlog, maar is door de datum waarop het gehouden wordt (11 november, de wapenstilstand aan het Westelijk front)  onlosmakelijk met die oorlog verbonden. De laatste veteranen zijn enkele jaren geleden overleden maar de oorlog is nog lang niet vergeten.

Gezien al deze aandacht is het niet vreemd dat er de laatste tijd boeken verschijnen met de Eerste Wereldoorlog als achtergrond. Ghost Talkers is er daar één van. Het speelt tijdens de slag aan de Somme in 1916. De Amerikaanse Ginger Stuyvesant is verloofd met de Britse Kapitein Benjamin Harford. Terwijl hij zich bezig houdt met spionage en contraspionage, is zij de drijvende kracht achter het ‘spirit corps’. Deze bijzondere eenheid heeft een manier gevonden om gesneuvelde soldaten, voordat zij zich naar het hiernamaals begeven, eerst rapport te laten uitbrengen bij een medium. Op deze manier kan waardevolle informatie over de activiteiten van de Duitsers verzameld worden. Als Ginger een verrader op het spoor komt, raakt ze zelf betrokken bij een levensgevaarlijke spionage-operatie.

Het moge duidelijk zijn dat dit een fantasyroman met een historische achtergrond is. Het fantasyelement is de kern van de plot. Kowal gaat niet al te diep in op het militaire aspect maar er zit toch nog behoorlijk wat geschiedenis in. De titel van het boek verwijst naar een groep soldaten die beter bekend is uit de Tweede Wereldoorlog. In dat conflict zetten de Verenigde Staten groepen oorspronkelijke bewoners in, die in hun eigen taal berichten door konden geven. Het blijk voor de Duitsers vrijwel onmogelijk deze code te kraken. Ook in de Eerste Wereldoorlog werd deze truc al toegepast maar in 1916 was Amerika nog niet betrokken bij het conflict. De titel lijkt dus vooral gekozen om de parallel en niet zo zeer vanuit historisch oogpunt.

Het militaire geweld blijft min of meer op de achtergrond maar er zitten toch een hoop historische details in het boek. Zo komen we een soldaat Tolkien tegen, die zijn ervaringen aan de Somme later zou verwerken in The Lord of the Rings. Frodo is bijvoorbeeld in het laatste deel van The Return of the King duidelijk getroffen door van wat ze destijds ‘shell shock’ noemden. Een deel van het verhaal waar met name veel onderzoek in zit is de rol van vrouwen in het conflict. Een groot deel van het verhaal speelt zich direct achter het front af. Door de ogen van Ginger zien we de gevolgen van de veldslag en de traumatische gebeurtenissen waar iedereen die erbij betrokken is aan blootgesteld wordt.

Seksisme en de klassenmaatschappij vormen zelfs in een omgeving waar wat meer getolereerd word dan de Britse upperclass in vooroorlogse tijden een serieus probleem voor Ginger. Ze is de drijvende kracht achter het ‘spirit corps’ maar moet gebruik maken van een Engelse Lady als superieur omdat ze zelf geen titel heeft en ook nog eens Amerikaans is. Het feit dat ze een vrouw is, maakt haar expertise en ervaring in de ogen van de militaire bevelhebber totaal onbelangrijk. Hoewel het boek vrij licht leesvoer is, bevat het toch een sterke feministische ondertoon.

De romantische verhaallijn in Ghost Talkers kon me niet helemaal overtuigen. Een gestolen kus hier, een dubbelzinnige opmerking daar, en vooral voortdurend doen alsof alles fatsoenlijk blijft. Het is allemaal erg koket, een beetje te braaf. Precies wat je zou verwachten van twee jonge mensen van goede komaf. Bijna cliché eigenlijk. Zowel Ginger als Benjamin lopen voortdurend het risico om te sneuvelen. Oorlog staat er om bekend dat het sociale beperkingen en klassenverschillen minder belangrijk maakt. De afschuwelijke verliezen die de Britten in de eerste weken van het offensief leden moeten de twee zich toch heel erg van bewust zijn geweest. Ik had het zelf niet vreemd gevonden als de verleiding om het aanstaande huwelijk vooraf te consumeren wat nadrukkelijker aanwezig was geweest.

Het fantasyelement is een vorm van spiritualisme waarvan Kowal ruiterlijk toegeeft dat ze daarbij geput heeft uit verschillende geloofsovertuigingen en opvattingen over parapsychologie. Het staat in dienst van het verhaal en is niet zozeer een weergave van een bestaande stroming. Het hele gebeuren omtrent meduims en contact met overledenen is vergeven van charlatans en oplichters, en is daarom niet helemaal serieus te nemen. Kowal is zich daar terdege van bewust en gebruikt het in het boek om haar ‘spirit corps’ geheim te houden. Toch zal menig lezer moeite hebben om Gingers toeren zonder een flinke korrel zout (overigens ook een belangrijk element in het boek) te accepteren.

Alles overziend is Ghost Talkers een boek dat, geschreven door een minder getalenteerde schrijver, plat op z’n bek had kunnen gaan. Er zijn zoveel momenten dat het boek onbedoeld op het randje van lachwekkend belandt dat het een wonder mag heten dat de schrijfster kans ziet om er niet af te tuimelen. Dat het verhaal overeind blijft is geen geringe prestatie. Het zit hem vooral in een goede balans tussen de historische achtergrond, het aardse spionagewerk en het spirituele element. Had Kowal de nadruk iets meer op het spirituele gelegd of de wat ouderwets aandoende romance verder uitgediept dan had het niet gewerkt. Ze houdt de vaart er in en blijft niet te lang stilstaan bij de elementen die het verhaal hadden kunnen laten ontsporen. Het is niet helemaal mijn boek, maar ik denk dat met name in de urban fantasy-hoek een hoop lezers dit erg aangenaam leesvoer zullen vinden.