Een explosieve eerste roman

De Amerikaanse schrijver Yoon Ha Lee heeft in de afgelopen 15 jaar een paar dozijn korte verhalen gepubliceerd. In 2013 verscheen de buitengewoon sterke bundel Conservation of Shadows met de hoogtepunten van zijn werk tot nog toe. Zijn werk beweegt zich van fantasy naar sciencefiction en weer terug. Als een kind van Koreaanse immigranten komen Koreaans mythologische elementen regelmatig terug. Lee heeft een mastertitel in de wiskunde en ook dat is terug te zien in zijn werk. Het was wachten op zijn eerste roman en in juni is die dan eindelijk verschenen. Ninefox Gambit is het eerste deel van een trilogie genaamd The Machineries of Empire en het is onversneden space opera. Een explosieve eerste roman.

In de verre toekomst heeft de Hexarchate leiding over een enorm aantal sterrenstelsels. De macht van het regime is gelegen in een wiskundige kalender die het mogelijk maakt om de realiteit te vervormen. De kalender werkt alleen in een zeer nauwe bandbreedte. Het is de basis van een religie die bewaakt wordt door rituele marteling en eindeloze oorlogen om ketterij te onderdrukken. Kapitein Kel Cheris is een van de soldaten die de eenheid van het rijk verdedigt. Ze heeft een talent voor wiskunde die haar zowel gevaarlijk als nuttig maakt voor het regime. Cheris wordt teruggeroepen na een missie en krijgt de vraag voorgelegd hoe een strategisch belangrijk fort in handen van een nieuwe groep ketters kan worden heroverd. Ze ziet geen andere mogelijkheid dan de hulp inroepen van generaal Jedao. Hij is de meest geniale militair uit de geschiedenis van het rijk maar ook de ergste verrader. Jedao is een gevaarlijk wapen om op te pakken. Iets dat Cheris aan den lijve zal ondervinden als ze probeert het fort in te nemen.

Ninefox Gambit heeft zo’n beetje alles wat je van space opera mag verwachten. In de verre toekomst die Lee beschrijft heeft de mensheid technologie ontwikkeld die Arthur C. Clarke magie zou noemen. Lee is niet genegen om uit te leggen hoe het allemaal werkt. De technische details zijn ondergeschikt aan het plot. Het zal de meeste lezers dan ook enige moeite kosten om de kalender die hij beschijft te doorgronden. Het plot zelf kent een hoog tempo met de nodige actie. Mochten ze er ook een film van maken dan zal de CGI-afdeling een hoop te doen krijgen om de gevechten goed in beeld te brengen.

Plot is belangrijk maar duidelijk niet het enige element dat Lee bezig houdt. Op een zekere manier doet de situatie waarin Cheris terecht komt me denken aan het werk van Frank Herbert. Jedao is al eeuwen geleden terecht gesteld en wordt alleen maar afgestoft als er geen andere optie is. Om te kunnen functioneren heeft hij een lichaam nodig en dus is Cheris de pineut. Ze loopt het grootste deel van het boek rond met een stem in haar hoofd die haar probeert te sturen. Hij heeft hierbij duidelijk een eigen agenda.

Om haar situatie nog ingewikkelder te maken is haar rang van kapitein niet genoeg om een missie van dergelijke omvang te leiden. Ze wordt tijdelijk gepromoveerd tot generaal. Iets waar ze totaal niet op is voorbereid en dat ook het nodige kwaad bloed zet bij de militairen die tot voor kort haar superieuren waren. Je zou zeggen dat Jedao de onervaren Cheris makkelijk de baas moet kunnen maar ze heeft één kwaliteit die hij nodig heeft. Er ontstaat in het verhaal een prachtig opgebouwde, complexe relatie tussen de twee. Ze willen duidelijk verschillende kanten op maar kunnen ook niet zonder elkaar.

Wat meer op de achtergrond bespreekt Lee ook nog een ander thema dat waarschijnlijk centraal zal staan in de hele trilogie. De staat die hij beschrijft is een totalitair regime. De macht van de kalender en de wiskunde die er achter zit is indrukwekkend maar het vergt een sterke mate van repressie om het systeem in stand te houden. Zoals de titel van de trilogie al aangeeft is het een machine die het individu verplettert als die het waagt om zich buiten de nauwe kaders van het systeem te begeven. De machine van de staat verslindt ketters en is ook niet al te voorzichtig met zijn soldaten. Het verlangt een beangstigend fanatisme van de soldaten. Een goede soldaat sterft liever dan dat hij of zij de formatie van het peloton verstoort. Formaties, net als de rest van de samenleving, werken alleen binnen erg nauwe kaders. Daarbuiten vervaagt de macht van de kalender snel. Het is een vorm van gleichschaltung die zijn weerga niet kent.

Het systeem is ook buitengewoon rigide en daardoor verrassend kwetsbaar. De wiskunde die er achter zit wordt slechts door een enkeling begrepen. Ketterij steekt voortdurend de kop op en daarnaast lijkt het rijk ook externe vijanden te hebben. Cheris is zich daarvan slechts in beperkte mate bewust in het begin van de roman en accepteert haar rol in de machine volkomen. Gehoorzaamheid wordt er immers ingeramd op de militaire academie. Hoe verder we in het verhaal komen hoe meer die houding begint te veranderen. Naast de wisselwerking tussen Jedao en Cheris is dit misschien wel het meest fraaie stukje ontwikkeling in het karakter.

Ninefox Gambit is duidelijk het eerste deel van een serie. Hoewel het verhaal op een logisch punt eindigt, laat het veel vragen onbeantwoord. Hoe goed dit boek uiteindelijk blijkt te zijn hangt voor een deel af van wat Lee met de rest van het verhaal van plan is. Dat neemt niet weg dat Lee een verhaal aflevert met veel potentieel. Ik heb me er buitengewoon mee vermaakt. De schrijver vind een goede balans tussen plot en ontwikkeling van de karakters en ziet kans dat in een betrekkelijk korte roman te doen. Waar andere space opera nog wel eens de omvang van epische fantasy aanneemt, houdt Lee het aantal pagina’s beperkt. Ninefox Gambit zou wel eens de start kunnen zijn van een bijzondere trilogie. Deel twee staat op de verlanglijst voor volgend jaar.

Voor degenen die een voorproefje willen van Lee’s werk is op de site van Clarkesworld het verhaal The Battle of Candle Arc beschikbaar. Het geeft speelt een paar eeuwen voor Ninefox Gambit en heeft Jedao als hoofdpersoon.