Over één Klein Duimpje en veel reuzen…

Wat een prachtige geschiedenis over een onooglijk stukje grondgebied ~ het is amper groter dan Monaco ~ op de grens tussen Pruisen en de Nederlanden, dat bij de herverdeling van het teloorgegane Napoleontische keizerrijk door een landmeetkundige fout in 1816 plots bij Pruisen behoort, én bij de Nederlanden, maar de facto is Moresnet van niemand. Vanaf dan noemt Moresnet zich Neutraal Moresnet, met de gemeente Kelmis als ‘hoofdstad’. Omdat Pruisen en Nederland er maar niet uitkomen welke wetgeving op dit condominium van toepassing is, wordt de Code Napoléon dan maar vanonder het stof gehaald.

Ondanks het getouwtrek door Duitsland, Nederland en (vanaf 1830) ook België weet Neutraal Moresnet zijn zelfstandigheid ruim een eeuw lang te bewaren. Het profiteert voortdurend van het gehakketak en geruzie tussen Duitsland, Nederland en België, die deze unieke toestand wel willen rechttrekken, maar als puntje bij paaltje komt nooit echt de definitieve stappen durven zetten. Het kleine gebied heeft namelijk een enorm sterke economische troef: de ondergrond zit er vol met zeer hoogwaardig zinkerts. De ontginning is in handen van de Société de Mines te Fonderies de Zinc de la Vielle-Montagne, kortweg Vielle Montagne, en die maatschappij zorgt voor een zekere welvaart.

Dat er zo goed als geen belastingen worden geheven, en dat het leven er merkelijk goedkoper is dan in buurlanden Duitsland, Nederland en België, maken Neutraal Moresnet tot een paradijs voor smokkelaars, gelukzoekers, en opportunisten van velerlei slag. Het aantal speelzalen en goktenten is er op een gegeven moment niet meer te tellen, prostitutie tiert er welig, en alcohol is er belachelijk goedkoop door het gebrek aan accijnzen. Toch wordt Neutraal Moresnet ook bestuurd: er is een burgemeester, en een ordemacht bestaande uit één agent met een knuppel als enig wapen. Het kleine landje slaagt er zelfs in een eigen postzegel uit te brengen.

In 1920 is het sprookje uit. Door het Verdrag van Versailles worden de inwoners van Neutraal Moresnet plots allemaal Belgen… Hun mening werd evenwel niet gevraagd.

Philip Dröge is werkelijk een begenadigd verteller, die zijn diepgravende historische studie op een onderhoudende en amusante manier uit de doeken doet. Vooral het onophoudelijke gekibbel van de belanghebbende grootmachten om de oorspronkelijke fout van de landmeters recht te zetten, en de vaak sluwe manier waarmee Neutraal Moresnet zo’n definitieve regeling steeds weet af te wenden, niet zelden door gewoon niets te doen, zijn soms bijna hilarische verhalen.

Kortom, Moresnet van Philip Dröge is een boek waar je als lezer oprecht blij van wordt. Het is een wonderbaarlijk stukje geschiedenis dat zich afspeelt rond het vierlandenpunt met Duitsland, Nederland, België en… Neutraal Moresnet.