Halsoverkop door de ruimte heen

Johan Klein Haneveld staat bekend, durf ik te stellen, om twee dingen: de hoeveelheid verhalen die hij jaarlijks schrijft, maar tevens hun inslag als ‘harde sciencefiction’. Zelfs binnen de weelde aan subgenres waar hij gebruik van maakt, heerst er altijd een sfeer van werkelijke wetenschap en waarachtige natuurkunde – ook al gaat het om technologie die pas over honderden of duizenden jaren kan bestaan.

Ja, zélfs wanneer Haneveld zich waagt aan de ‘space opera’, onder welke noemer hij zijn recente roman De Zwarte Schim schaart (uitgegeven door Godijn Publishers). Dit genre kenmerkt zich door grootse reizen door het universum, heelal-omspannende keizerrijken, rebels & rogues, kortom: Star Wars. Toch flikt de schrijver het om dit eerder aan te laten voelen als Arthur C. Clarke dan George Lucas. Hoe? Dat leg ik zo dadelijk uit.

Allereerst het verhaal. Dat draait om ordebewaker Angela, die als een zeloot in dienst staat van het eerder aangehaalde heelal-omspannende keizerrijk. Uitgerust met het meest geavanceerde schip en tech die de mens heeft ontwikkeld, zou je zeggen dat het uitschakelen van een enkele, mysterieuze onruststoker aan de rand van het imperium geen probleem is. Toch wordt Angela door deze ‘zwarte schim’ moeiteloos de loef afgestoken en voor dood achtergelaten in het binnenste van een ijskomeet. Einde oefening? Uiteraard niet. Het is slechts het begin van een lange, onverbiddelijke achtervolging van de terrorist, die zich een weg lijkt te banen naar het hart van het keizerrijk, daarbij een spoor van vernieling achterlatend. Angela moet haar hele trukendoos opentrekken om zich uit de ene na de andere hachelijke situatie te redden.

Zonder verder iets te spoilen: verwacht als lezer gerust de nodige wendingen en complicaties, die van De Zwarte Schim een lekker leesbaar boek maken dat geen seconde verveelt.

Waar zit ‘m dan dat harde SFerige in? In de uitwerking van de actie, als eerste. Angela is een methodisch figuur met uitgebreide kennis van alle toekomsttechnologie onder haar vingers én de natuurwetten die in de ruimte gelden. Daardoor is er geen valstrik of gevaar zo groot dat ze er geen oplossing op weet te MacGyveren. Dat ontaardt niet onvaak in drieste vluchten door de ruimte in barrels, crashlandingen op maantjes of infiltraties met high-tech vermommingen.

Een tweede reden voor dat gevoel is Hanevelds schrijfwerk. Wie al meer van zijn verhalen heeft gelezen (en die kans is groot), weet dat die vooral functioneel is. Hij is geen groot stilist, maar schrijft korte, heldere zinnen, die soms op het droge af zijn. Dat mag ik persoonlijk ietsje jammer vinden (ik hou wel van wat spierballenvertoon), het gaat bij hem bijna puur om de sciencefictionideeën. Die heeft hij dan ook in overvloed. Het zorgt in De Zwarte Schim voor een heerlijke rijkdom aan harde SF-concepten die – juist door de heldere vertelstijl – grotendeels goed te volgen zijn. Haneveld maakt lastige dingen tastbaar: gelbedden waar piloten in liggen, krankzinnige escapades met kometen, geïmplanteerde valse herinneringen, et cetera.

(De wandelende steden op een traag roterende, verzengend hete planeet zijn volgens mij een hommage aan Tais Tengs klassieke jeugdboek 400 Graden In De Schaduw!)

De simpele, rechttoe-rechtaan schrijfstijl echoot ook door in de structuur van het verhaal: de wervelende gebeurtenissen rond Angela worden steevast rechtlijnig opgedist en er is zelden meer dan één ding aan de hand in de wereld. In deze space opera koerst ze van planeet naar planeet tijdens de wilde achtervolging van haar zwarte schim. Hierin toont de schrijver dat hij zijn vak verstaat: de hoofdpersoon is ondernemend en kiest in het aangezicht van continue tegenstand telkens de minst makkelijke weg vooruit. Haar omgeving wil dat ze A doet, maar Angela kiest altijd voor B. Dat maakt haar een echte heldin en iemand die je graag volgt. Het is in de krankzinnige ontsnappingen die ze telkens uit haar hoge hoed tovert dat het verhaal schittert; alles eromheen (de wereldbouw, de verhaalstructuur) is daar duidelijk secundair aan.

Haneveld staat bekend als een veelschrijver en snelschrijver. Hij motiveert zichzelf door op Twitter dagelijks woordenaantallen te posten. Bij het lezen van De Zwarte Schim bekroop me het gevoel dat hij om die reden misschien niet genoeg tijd besteedt aan het hérschrijven. Er zijn doorheen het boek meerdere momenten waarop het verhaal zichzelf tot in de details uit begint te leggen, wat aanvoelt als een schrijver die nog voor zichzelf zit uit te vogelen waar zijn verhaal precies heen moet gaan. Het zijn niet precies ‘as-you-know-Bob’s en ook geen infodumps, maar meer… een soort onhandige uitleg zodat ook de minst oplettende lezer achterin de zaal snapt wat er gebeurt. In mijn eigen boeken kies ik er vaak voor om die lezer lekker links te laten liggen.

Een scherpe redacteur had deze zaken waarschijnlijk met rood onderstreept, maar daar zit natuurlijk de makke in ons genrewereldje: het gebrek aan goede begeleiding. Hierdoor blijft De Zwarte Schim een tikje haken in de simpelste uitwerking van het verhaal en benut het niet zijn volle potentieel.

En toch, en toch… is dit een heerlijke roman om te lezen. Haneveld schrijft met enthousiasme en aandacht voor sciencefiction, hij gaat ambachtelijk te werk, hij is een voorvechter van het genre. De Zwarte Schim is een vlot, eigentijds, niet al te complex ruimteavontuur. Perfect voor startende SF-lezers die een introductie willen tot de mind-blowing concepten die het genre rijk is!