Anorexia, reislust en leeuwenmoed

‘Like the circles that you find
in the windmills of your mind’

Een autobiografie leunt doorgaans op ofwel de beroemdheid van de schrijver, of op een dermate bijzonder aspect van diens leven dat het zijn eigen boek verdient. David Samwel mag zich op het eerste vlak wellicht beroepen op het zijn van de liefdespartner van sterauteur Thomas Olde Heuvelt, op het tweede heeft zijn leven meer dan genoeg drama te bieden. Hij is als Thais weeskind in zijn vroege jeugd door Nederlandse ouders geadopteerd en zijn diepgewortelde gevoelens van ontaarding resulteerden in een levenslange strijd met anorexia. David zet zijn aangrijpende ervaringen met een vlotte pen en goede techniek op papier, wat indrukwekkend is als je bedenkt dat hij nooit eerder heeft geschreven.

Sterk als een Leeuw is een ‘oei, doe het nou niet’-boek. Je ziet van mijlenver aankomen dat Hoofdpersoon David het verkeerde pad op gaat als hij zich (weer) inlaat met de mysterieuze aantrekkingskracht van het zichzelf uithongeren. (Wat natuurlijk het beoogde effect is, Schrijver David begint het verhaal niet voor niets met een flash-forward naar het randje van de afgrond en decoupeert het heden en verleden zorgvuldig om betekenisvolle verbanden te trekken.) Vanaf het begin van zijn leven voelt hij zich nergens helemaal op zijn plek. Hij reist, zo wordt benadrukt, veelvuldig tussen landen én studies om die leegte op te vullen. Niets werkt echter zo goed als de leegte in zichzelf te recreëren. Die fascinatie mondt ten slotte uit in full-blown anorexia.

Schrijnend is dat maar al te duidelijk wordt hoe David stiekem een heel stelsel om zich heen heeft verzameld van vrienden en geliefden die alleen maar het allerbeste met hem voorhebben. De enige die uit is op zijn vernietiging, is de ziekte. Die zorgt ervoor dat hij zichzelf telkens in een kleiner cirkeltje tekent, waar hij dan rigoureus uitbreekt: weg, weg, het land uit of een andere studierichting op. Maar ontsnappen blijkt onmogelijk als je de oorzaak van het ongemak in jezelf meedraagt. Zijn omgeving kijkt bezorgd toe en ondertussen krijgen wij als lezers een onverbloemde blik in Davids mentale gesteldheid.

Een verdienste van het boek is dan ook dat het inzichtelijk maakt voor een buitenstaander zoals ik, die de mentale aandoening enkel van een afstand, uit de media kent, wat het psychologische proces erachter is. Hoe het werkt – met de kanttekening dat ook dit een subjectieve blik is, dit is hoe het voor Dávid werkt, niet per se voor de gemiddelde anorexiapatiënt. Toch wordt het zo ineens niet langer een verontrustend mysterie, of zelfs iets frustrerends (‘ga gewoon eten!’), maar een begrijpelijke (hetzij irrationele) reactie op de spanningen en krachten in een mensenleven. David voelt zich zo grenzeloos ontheemd dat hij een leegte in zichzelf wil creëren.

Op persoonlijk niveau is deze autobiografie interessant om te lezen omdat ik een aantal van de gebeurtenissen zijdelings heb meegemaakt. Vanuit mijn eigen beginnende schrijverscarrière in die tijd zag ik David op een afstand tijdens de Harland Awards in 2015 en 2016, waar hij als mede-organisator/presentator aanwezig was. Het was in dat tweede jaar al duidelijk dat hij worstelde met iets, er waren geruchten rond een burn-out, en toen hij tegen het eind van de feestavond in Amsterdam zijn entree maakte, kreeg hij een staande ovatie. (Pas na de uitgave van Sterk als een Leeuw heb ik David ietsje persoonlijker leren kennen en hebben we elkaar een aantal keer gesproken.) Tekenend, volgens mij, voor de steun die hij van zijn omgeving kreeg.

Ook zonder een link als deze blijft Sterk als een Leeuw fier overeind. Het is een mooie, zorgvuldige autobiografie met een spanningsboog die leest als een roman – en die enkel aan het eind ietsje in de herhaling valt. Maar ja, dat is ook het eerlijke verhaal van een ziekte die niet met een vingerknip een happy end krijgt. Aan het eind van dit eminent leesbare boek blijf je achter met de sterke wens dat David na al zijn omzwervingen eindelijk is geland.

Roderick Leeuwenhart