'Al wie moest sterven, is dood.'

De vierde wand is een indrukwekkende roman van Sorj Chalandon, waarvan de belangrijkste gebeurtenissen zich afspelen in het door burgeroorlog verscheurde Libanon van de jaren tachtig.

Hoofdpersoon van De vierde wand is Georges. Hij nam in de jaren zeventig als linkse activist deel aan het militante studentenverzet in Parijs. In die periode ontmoette hij Samuel Akounis, een Griekse Jood die onder het kolonelsregime gevangen heeft gezeten. Hun vriendschap ontwikkelt zich en Sam vertelt dat hij het plan heeft opgevat om het toneelstuk Antigone op te voeren in Beiroet. Hij heeft gekozen voor de uitvoering van Jean Anouilh, omdat die versie in 1944, tijdens de Duitse bezetting, voor het eerst werd opgevoerd.

Nadat Sam ziek wordt, vraagt hij Georges om de verantwoording voor de opvoering van Antigone over te nemen. Ondanks zijn aanvankelijke scepsis raakt Georges sterk verbonden aan het project. In het door vele strijdgroepen verscheurde Beiroet, verzamelt hij acteurs die juist die fracties vertegenwoordigen: Druzen, falangisten, Palestijnen, christenen, sjiieten.

" 'Ik wil tegenstanders gewoon een kans bieden om met elkaar te praten.'
'Vijanden.'
'Zoals u wilt.' "

De vierde wand is een zorgvuldig opgebouwde, heftige roman. Het kader waarbinnen het speelt is historisch beladen. Een kapotgeschoten stad, gekenmerkt door wantrouwen en geweld, beschietingen. Een ziekenhuis dat wordt gebombardeerd, de vluchtelingenkampen Sabra en Shatila. Georges heeft in zijn studententijd deelgenomen aan gewelddadige gevechten, maar kan niet op tegen het ernstige conflict waar hij mee in Libanon in aanraking komt. Het einde van de roman is hard, direct en aangrijpend.

De vierde wand is een begrip uit de toneelwereld dat de scheiding aangeeft tussen publiek en acteurs. Dat suggereert een vorm van distantie die het boek aanvankelijk ook heeft. Maar gaandeweg kun je als lezer die distantie niet vasthouden. De schrijver zuigt je helemaal mee in zijn verhaal. En doet dat met een heftigheid die het onmogelijk maakt om de roman in één adem uit te lezen.

Qua sfeer doet De vierde wand in het begin denken aan de dreiging die ook Ter wereld gekomen (Mazzantini’s roman over het conflict op de Balkan) kenmerkt. Gaandeweg verdwijnen nog aanwezige lichte tonen en roept het eerder De geverfde vogel (Kosinski) in het geheugen.

Sorj Chalandon (1952) is geboren in Tunis en werkt in Frankrijk als journalist (onder meer voor Le Canard enchainé), schrijver en recensent. Hij was jarenlang oorlogsverslaggever (Somalië, Libanon, Irak, Afghanistan) en dat toont zich in De vierde wand. Sorj Chalandon heeft veel literaire onderscheidingen ontvangen.

"Al wie moest sterven, is dood."