On the road. Maar dan anders...

“Ik wist het antwoord op die vragen niet, maar ik wist wel dat ik in een wereld leefde die elk moment in vlammen kon opgaan. Zoiets hield je alert.”

Die droge en harde constatering is te vinden op de eerste pagina’s van Het glazen kasteel, de autobiografie van Jeannette Walls (1960). De omgeving waarin ze opgroeit wordt er treffend mee verwoord. Met zussen Lori en Maureen, broer Brian en ouders vormt ze een vrijgevochten gezin dat, meestal op de vlucht voor schulden, in de jaren zestig door de VS trekt.

Omdat de ouders hen meestal aan hun lot overlaten, worden de kinderen van jongs af aan gedwongen tot grote zelfstandigheid. Vader Rex is een hartelijke, drinkende dromer die, wars van enige vorm van autoriteit, op zoek is naar baanbrekende uitvindingen. Moeder Rose Mary is een zelfverklaarde kunstenares die door egocentrisme wordt geleid. Als Jeannette er op haar 17e in slaagt om zich aan de jarenlange armoede en uitzichtloosheid te ontworstelen en vertelt dat ze vertrekt, reageert haar moeder in tranen:

“ ‘Ik ben niet verdrietig omdat ik je zal missen’, zei ze. ‘Ik ben verdrietig omdat jij naar New York gaat en ik hier zit. Het is niet eerlijk’.”

Het gezin lijdt onder lange periodes van geldgebrek maar evenzo onder de frequente ruzies tussen de ouders. Na veel omzwervingen en korte periodes van voorspoed, belanden ze in een vervallen mijnwerkersstadje in de Appalachen. Hun leefomstandigheden daar zijn erbarmelijk. Dankzij hun zelfstandigheid en doorzettingsvermogen slagen de kinderen – inmiddels jongvolwassen – erin zich aan de honger, kou en armoede te ontworstelen.

Gezien de schrijnende voorvallen en de larmoyante omstandigheden van het gezin lag het gevaar op de loer dat het boek een sentimentele tearjerker zou worden. Dat is het echter niet. Jeannette Walls beschrijft de voorvallen en situaties op enigszins onderkoelde wijze. Die stijl ondersteunt het beeld van een onder vrijwel alle omstandigheden zelfstandige en optimistische doorzetter. Het taalgebruik – zeker in het eerste deel van het verhaal – kenmerkt zich door relatief korte, droge zinnen. Emoties blijven onder het oppervlak, ook door het gebruik van subtiele, soms wrange humor. Pas aan het eind van de roman, als de kinderen hun zelfstandigheid hebben bereikt, worden de zinnen langer en spelen emoties een grotere rol.

Jeannette Walls publiceerde The Glass Castle al in 2005. Vanwege de verfilming met onder meer Woody Harrelson, Brie Larson en Naomi Watts is onlangs de Nederlandse vertaling van Ineke van Bronswijk verschenen. Jeannette Walls werkte als journaliste tot ze in 2007 fulltime schrijfster werd. En schrijven kan ze.