Geschiedenis als klassiek drama
Met diverse dagboek- en andere fragmenten als historische onderbouwing schreef de Italiaanse auteur, hoogleraar literatuur en columnist Antonio Scurati inmiddels drie vuistdikke romans over de persoon Benito Mussolini en de opkomst van het Italiaanse fascisme. Ook voor dit derde deel tekende Jan van der Haar voor de Nederlandse vertaling. Een monsterklus, want met zijn achtergrond weet Scurati als geen ander hoe taal in te zetten als een extra instrument om emotie over te brengen.* Het resultaat laat zich dan ook niet makkelijk omschrijven.
M. De laatste dagen van Europa is geen droog feitenrelaas, ook geen geschiedenisboek, en ook geen doorlopende roman. Eerder geeft het gedachten en emoties weer die voorafgaan aan beslissingen die tot de feiten uit de geschiedenis hebben geleid. Het laat, soms heel subtiel, de drijfveren zien die Mussolini er toe bewogen hebben zich aan te sluiten bij Hitler. Het is precies dat proces dat beschreven wordt in dit deel, dat begint op 3 mei 1938, wanneer Mussolini Hitler in Italië ontvangt, en eindigt op 10 juni 1940, nadat Mussolini het Italiaanse volk heeft toegesproken.
De toon wordt in het eerste hoofdstuk al meteen gezet. Als lezer lijkt het alsof je naar een film zit te kijken. Een film waarvan de inhoud bekend is, maar waaraan een bijzondere uitvoering een extra beleving toevoegt waardoor de aandacht gevangen blijft. Spelend met een steeds wisselend perspectief en in een hoog tempo schotelt Scurati scène na scène voor, aan het einde steeds gevolgd door dagboekfragmenten en ander historisch materiaal dat als basis heeft gediend. Op deze manier blijft hij in de rol van verteller, zonder oordeel te willen vellen over de spelers in het drama.
De opvallende cover is niet alleen duidelijk over de inhoud, maar vult deze ook op een bijzondere manier aan. Het is een gedurfde keuze maar wanneer je de delen naast elkaar legt, geven de covers als een soort beeldverhaal het leven van Mussolini duidelijk weer. Van een gewone M via een leidende M naar een M in bondgenootschap met nazistisch Duitsland.
Ondanks dat Scurati geen oordeel velt over de personen uit de geschiedenis, geeft hij in dit boek wel een duidelijke boodschap af. Het verhaal van M. De laatste dagen van Europa laat zien hoe een oorlog ontstaat en hoe makkelijk het is om je te laten verleiden om mee te gaan in een proces dat je eigenlijk niet wilt, maar niet meer kunt stoppen. Het is niet zo moeilijk om parallellen te trekken met het huidige politieke klimaat. Dus wanneer we ons willen verzekeren van een toekomst voor onze democratie, dan zullen we alert moeten blijven op signalen, zodat tijdig kan worden ingrepen om herhaling van de geschiedenis te voorkomen.
Met zijn keuze uit de ontzagwekkende hoeveelheid aan beschikbaar materiaal, koos Scurati een basis. Met zijn vertelkunst voegde hij decor en drama toe. De combinatie is fascinerend en doet soms denken aan een klassieke tragedie. Of, zoals Scurati in zijn voorwoord zegt: “Hier volgt de roman niet de geschiedenis, maar wordt de geschiedenis roman.”
Om op deze manier te lezen over zaken waar we nog steeds liever de ogen voor willen sluiten, blijkt onverwacht een literair genoegen. En dat zou best eens een goede methode kunnen blijken om onze geschiedenis beter te leren begrijpen en de lessen daaruit beter te onthouden.
* Mede dankzij de vertaling door Jan van der Haar is M. De laatste dagen van Europa op de shortlist beland voor de Europese Literatuurprijs 2024, een prijs voor de beste hedendaagse roman van Europese bodem die vertaald is naar het Nederlands en waarbij zowel auteur als vertaler wordt bekroond. Zo benadrukt de Europese Literatuurprijs de cruciale rol die de vertaler speelt bij de introductie van buitenlandse literatuur voor Nederlandstalige lezers.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Ronny van Erp
Gesponsord
Een diepgravend onderzoek naar de meest mysterieuze politieke moord van de 20e eeuw, die op de Amerikaanse president John F. Kennedy.
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
