Go China!

In dit Olympisch jaar lijk je er niet aan te kunnen ontkomen: programma’s over China op tv, reportages over China in de reisbladen, tentoonstellingen met Chinese objecten en ga zo maar door. China is booming en dat zullen we weten ook.
Mijn eerste reactie bij het zien van Als rood zwart is van Qui Xiaolong was dan ook: ‘goh, slim, nu een Chinese thriller uitgeven.’ Pas in tweede instantie kreeg ik in de gaten dat deze Chinese auteur, die in Amerika woont, zijn sporen al verdiend had. Dit is zijn derde thriller, en ook zijn twee voorgaande zijn al in het Nederlands vertaald. Gelukkig toeval dus, die publicatiedatum. Want als je door al die media-aandacht inderdaad het gevoel krijgt dat je meer over dat fascinerende land wilt weten, is dit boek een absolute aanrader. Qui Xiaolong neemt je mee naar het Shanghai van de jaren negentig, waar het kapitalisme voorzichtig zijn intrede doet. Iedereen is op zoek naar een nieuwe balans tussen de socialistische waarden van Mao en het nieuwe materialisme dat uit het westen komt overwaaien.
In deze ingewikkelde samenleving werkt hoofdinspecteur Chen. Hij heeft in het verleden Engels gestudeerd, maar kreeg door de partij een baan op het politiebureau toegewezen. Als hij door zakenman Gu gevraagd wordt om een businessplan van het Chinees naar het Engels te vertalen, neemt hij twee weken vakantie om zich aan dit project te kunnen wijden. Het lijkt hem een interessante klus, waar hij een hoop geld voor krijgt. Daarnaast kan hij niet zomaar weigeren, dat zou hem en Gu gezichtsverlies opleveren.
Tijdens Chens afwezigheid wordt er een moord gepleegd. Rechercheur Yu is nu de aangewezen persoon om het onderzoek naar de dood van schrijfster Yin Lige te leiden. Dat is nog geen gemakkelijke klus: Yin Lige is een dissident vanwege de inhoud van haar enige roman. Het zou kunnen dat deze moord een politieke lading heeft, en Yu voelt de druk vanuit de partij om dit onderzoek snel af te ronden. Zelf heeft hij echter zijn vraagtekens bij dat vermoede politieke motief; hij vermoedt dat er iets anders speelt, maar heeft de grootst mogelijke moeite om meer informatie over Yin Lige boven tafel te krijgen. Niemand wil of kan veel over haar vertellen.
Eigenlijk is de moord maar bijzaak. Het verhaal wordt nergens spannend en de uiteindelijke ontknoping doet eigenlijk niet echt ter zake. De auteur gebruikt het verhaal vooral als kapstok om prachtig te vertellen over Shanghai en zijn bewoners. Hij laat je door de kleine steegjes en de overvolle shikumenhuizen dwalen, laat je allerlei Chinese gerechten ruiken en proeven en stelt je voor aan allerlei personen die de stad bevolken. Een garnalenpelster, een man die op krekelgevechten gokt, een ‘kleine’ secretaresse, een oude Tai Chi-beoefenaar: allemaal hebben ze hun eigen verhaal en hun eigen verleden. En vooral dat verleden speelt een grote rol in het China van de jaren negentig. Iedereen torst de erfenis van de Culturele Revolutie met zich mee.
Ik vond dit boek een geweldige kennismaking met de Chinese geschiedenis en cultuur. Vooral de totaal andere manier van communicatie, waarin begrippen als gezichtsverlies en wederdiensten een heel andere rol spelen dan in het westen, maakte dat ik bleef lezen. Dat, en de geweldige beschrijvingen van de omgeving. Van het plot en de spanning moet je het niet hebben. Het tempo ligt enorm laag en eigenlijk maakt die zaak je als lezer al weinig meer uit. Ander minpuntje: Xialong laat Chen te pas en te onpas met citaten uit Chinese gedichten smijten. Heel literair, en het laat ook wel iets zien over de Chinese manier van denken in metaforen, maar het haalt de vaart uit een toch al traag vertelde verhaal. Dat had iets minder gemogen. Verder is dit een prachtig geschreven boek, waarin het absoluut niet om de spanning draait.