Vervloekte wetenschap

Het eerste dat je opvalt aan De verdwijning van Thomas Lumas van Scarlett Thomas, is het uiterlijk van het boek. Zoals bij veel thrillers is het omslag zwart. Verrassend is echter dat ook de zijkanten (dus niet alleen de rug) van het boek zwart zijn. Daardoor krijgt het geheel een mysterieuze, zelfs intrigerende uitstraling.
Die uitstraling past goed bij het onderwerp van het verhaal; alles draait om een zeer zeldzaam boek, getiteld The end of Mr. Y. Het is geschreven door Thomas Lumas, een in vergetelheid geraakte negentiende-eeuwse wetenschapper. Volgens sommigen zou het boek vervloekt zijn; zowel de schrijver als de mensen die het gelezen hebben zijn op mysterieuze wijze verdwenen.
Ariel Manto is een promovendus aan de universiteit. Ze doet onderzoek naar gedachte-experimenten aan het eind van de 19e eeuw, en hoe die beschreven zijn. In een gedachte-experiment wordt iets wetenschappelijks benaderd door een metafoor, die je je alleen in gedachten probeert voor te stellen. Ariel is met name geïnteresseerd in het werk van Lumas, die veel ideeën had over een vierde dimensie. Hoewel hij niet direct binnen haar onderzoek valt, is ze gefascineerd door zijn werk, en als ze in een tweedehandswinkeltje zijn meest zeldzame boek op de kop tikt, kan ze haar geluk niet op.
De vraag is of ze The end of Mr. Y durft te lezen. Natuurlijk is Ariel bekend met de verhalen over de vloek die op het boek rust; ze weet dat de auteur van de aardbodem is verdwenen na het afronden van dit boek, evenals de mensen die het gelezen zouden hebben. Bijzonder toeval is dat ook haar promotiebegeleider, die haar afraadde om Lumas bij haar onderzoek te betrekken, al enige weken onvindbaar is.
Toch kan Ariel de aantrekkingskracht van het boek niet weerstaan. In haar koude, havenloze appartement verdiept ze zich in het verhaal, dat vertelt over een man, Mr. Y, die in het Victoriaanse Engeland op een kermis een drankje drinkt bij een soort wonderdokter, en die vervolgens meegesleept wordt naar een geheel andere dimensie. Ariel verslindt het verhaal, waarvan grote passages letterlijk zijn opgenomen, en ontdekt tot haar verrassing dat er een cruciale pagina ontbreekt. Juist die pagina onthult hoe je in die andere dimensie kunt geraken, maar wellicht zit daar nu juist de kern van de vloek in.
Het is lastig om meer te vertellen over het verloop van het verhaal zonder veel van het plot weg te geven. Waar wel wat over te zeggen is, is de stijl en de opbouw van het boek. Die was op zijn zachtst gezegd verwarrend. Het begon enorm veelbelovend. Lekker gemaakt door het bijzondere uiterlijk van het boek, wil je er direct induiken, en de eerste veertig of vijftig pagina´s lukt dat zonder problemen. Zo gauw het verhaal van Mr. Y. in het boek opgenomen wordt, verandert er echter iets. Het tempo gaat er wat uit, en de formuleringen worden (wellicht indachtig aan de andere tijdsperiode) statischer en plechtiger.
Daarnaast moet je bij voortduring schakelen. Eerst tussen het verhaal in het heden en het verhaal over Mr. Y, waarbij de verhaallijn in het heden prettiger leest, maar later is een ander soort schakeling vereist, waarbij juist het verhaal in het hier en nu lastiger en lastiger te volgen wordt. Met name de pittige, vaak diep-filosofische, discussies en uiteenzettingen van Ariel over allerlei wetenschappelijke zaken maken het geheel lastig doordringbaar. Van kwantummechanica tot de literatuur van Derrida, van quarks en neutronen tot intelligent design, er komt van alles langs. Je krijgt de indruk dat de auteur graag wil laten zien hoeveel ze weet, maar ze slaagt er helaas niet in om al die, op zich interessante, zaken helder uit te leggen aan de leek. Die raakt het spoor bijster in dit te groteske verhaal.
Kortom: waarschijnlijk enorm interessant voor wetenschappers met een filosofische inslag, maar als thriller geen succes.