Kapitalisme tussen hoop en kwaad

Kijken naar een trend lijkt een activiteit met weinig risico’s. Maar ook een met weinig inhoud. Je hoeft immers alleen maar te kijken naar wat iedereen ziet. Wanneer je dan als trendwatcher je waagt aan voorspellingen op basis van wat je gezien hebt, of ten minste een duiding van wat we allemaal hebben kunnen zien, wordt het een stuk gevaarlijker. Al jaren is Adjiedj Bakas een gevestigde naam in het rijtje van trendwatchers die met enige regelmaat hun visie op de wereld mogen geven. Volgens zijn eigen trendoffice is hij bovendien in staat om min of meer op maat trends te benoemen. De trendwatcher des vaderlands kan zo als spreker optreden maar ook boeken op maat leveren.

Zijn boek Kapitalisme en Slowbalisering is een goed voorbeeld van trendwatching. Op meerdere manieren wordt een beschrijving gegeven van de beelden die Bakas ziet in de maatschappij. Met veel verwijzingen naar anderen wordt aangetoond dat op dit moment de maatschappij aan het veranderen is. Al wat er beschreven wordt is inderdaad herkenbaar. Het is echter ook slechts een beeld van een trendwatcher. Niet dat de inhoud daarmee onder het tapijt geschoven zou moeten worden. Nogmaals, alles wat beschreven wordt is herkenbaar. Helaas blijft het bij de constateringen. Wanneer we ons laten overtuigen van de juistheid van de blik op de wereld, hebben we nog geen oplossing voor de gesignaleerde problemen. Natuurlijk is het begrijpen van de trend in al wat er gebeurd is mooi. Het zou echter veel mooier zijn om op basis van dat begrip een voorspelling te kunnen doen voor de ontwikkeling van de toekomst. Daarbij wil ik niet vragen om een lange termijn weersverwachting. Zelfs de deskundigen van meteorologische instituten zitten er wat dat betreft nogal eens naast. Maar het zou toch plezierig zijn wanneer een trendwatcher op basis van de gemaakte analyse kon aangeven wat de risico’s zouden kunnen zijn van een al dan niet gewijzigde voortzetting van de ontwikkelingen.

Dat globalisering zijn langste tijd gehad heeft wordt zo helder gemaakt. Dat slowbalisering daarvoor in de plaats gekomen is (of langzaamaan op die plaats komt) is ook nog te geloven. Dat het kapitalisme in de bestaande vorm niet werkt (voor de totale mensheid/wereld), wisten we al een tijdje. Maar een nieuwe variant, gebaseerd op massale activiteiten met crowdsourcing, flexstructuren en jobhoppende pensioengaten wordt net één stapje te weinig uitgewerkt om ook werkelijk een inzicht in de toekomst te geven. We weten dat het fout gegaan is, verschillen mogelijk nog van idee over de werkelijke oorzaken van de fouten en hebben nog geen beeld van de verbeteringen gekregen.

Bakas schetst drie assen waarop ontwikkeling is weer te geven, de as van het meedogenloos kapitalisme, de as van de haat en de as van de hoop. En in zijn conclusie over de toekomst geeft hij aan dat hij hoopt dat het goede zal overwinnen in de oorlog die er tussen de assen in de wereld speelt. Omdat hij echter in zijn betoog heel weinig ruimte laat voor de morele ontwikkeling van de betrokkenen op de verschillende assen, weet ik nog niet of die hoop gerechtvaardigd is. Zijn stelling dat de hoop er voor zal zorgen dat het kapitalisme zal uitgroeien tot een karma kapitalisme en dat de innovatieve krachten vanzelf de goede kant op komen, is een wenselijke ontwikkeling. Omdat ook zijn ‘trendwatch’, dat nieuwe, moderne bedrijven geen lange levensduur meer hebben, niet echt te combineren valt met de groeiende macht van zaken als Google, Apple en Microsoft maar ook Intel, Coca Cola en Nike, is duidelijk dat het alleen een beeld is en geen voorspelling.