Oud in een nieuwe jas
Jan Bloemendal heeft in het zesde deel van de werken van Erasmus niet alleen gezorgd voor een prettig leesbare weergave van 500 jaar oud werk, maar kan ook inzicht geven in de manier waarop 500 jaar terug dit werk tot stand gekomen zou kunnen zijn.
Juist de verantwoording die aan het eind van het boek geplaatst is, verdient het om als introductie gegeven te worden. De onderzoeker van het Huygens Instituut weet in die verantwoording de werken van Erasmus te plaatsen tussen de andere groten als Luther, Wyclif en Melanchton en op die manier duidelijk te maken dat de manier waarop denkers op elkaar reageerden in de afgelopen 500 jaar met name in snelheid veranderd is. Daar waar rond 1500 nog nadrukkelijk getracht moest worden de eigen boodschap helder en eenduidig te formuleren, op straffe van excommunicatie, zien we tegenwoordig meer en meer korte, weinig zeggende berichten heen en weer schieten. Het lezen van de zorgvuldig afgewogen stukken van Erasmus is dan ook een soort verademing. Logisch opgebouwde betogen waarin voortdurend voor elk standpunt bewijs getoond wordt, bieden een inzicht in de gedachten van een tijd. Natuurlijk kan je bij elke bewijsvoering aangeven dat het een ongeldig bewijs is omdat het uitgangspunt te betwisten is, maar dat maakt de bewijsvoering an sich niet minder interessant.
Ook grappig is het om Erasmus te horen praten over de in zijn ogen moderne denkers en de manier waarop zij tegen de wereld aankijken. Die simpele constatering; er zijn ook rond 1500 ‘nieuwe’ denkers, laat je op een nieuwe manier tegen de huidige werkelijkheid aankijken. Belangrijk thema in het theologische werk van Erasmus lijkt toch vooral het uitdragen van de kennis over theologische kwesties voor een breder publiek. Meerdere malen richt hij zich als het ware direct tot de lezer om een verontschuldiging te geven met betrekking tot de niet uitputtende bewijsvoering die hij levert. Hij stelt meerdere malen dat het, nog afgezien van zijn eigen gebrekkige kennis, de bedoeling is dat het werk leesbaar en begrijpelijk is voor leken. Mogelijk dat hierin dan weer de kern verscholen zit die we toch eigenlijk bij Erasmus willen vinden. De humanistische denker die los van theologische modellen de vrijheid van de mens om keuzes te maken als uitgangspunt neemt. Hij stelt de medemensen in staat zelf een oordeel te vormen binnen de belangrijke theologische kwesties van zijn tijd. Het vraagstuk van de vrije wil wordt in een kader geplaatst waardoor de mens wel vrij wordt om te kiezen, maar de door god gegeven voorwaarden wel een bepalende rol spelen in dat keuzeproces. We zijn wel vrij te kiezen wat we willen, maar de kaders van goed en kwaad worden helder omschreven en zijn slechts beperkt te interpreteren door de deskundigen. Volgens Erasmus (en veel van zijn tijdgenoten natuurlijk) is het zo dat de vrije wil van de mensen slechts als instrument van een goddelijke invloed gezien kan worden. Zowel voor het bestaan van de vrije wil als voor het niet bestaan van die vrijheid voert hij bewijzen aan. En opnieuw is het onze vrijheid om de juistheid en volledigheid van die bewijzen te aanvaarden of te betwisten.
Met de verzameling werken van Erasmus met een theologische grondslag is een lezenswaardig boek tot stand gekomen. Verrassend hedendaags geschreven en daardoor een waardevol werk.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Ruud Rooimans
Gesponsord
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
