Wolkammen in Franeker

Sandra Langereis heeft naam gemaakt met haar voortreffelijke biografie over Erasmus uit Rotterdam. Ze overtreft zichzelf met dit boek waarin de wolkammer, rekenwonder en autodidact Eise Eisinga uit Franeker centraal staat. De benaming machineman als bouwer van zijn planetarium in Franeker doet echter onvoldoende recht aan onze Eise. Langereis volgt hem vanaf zijn geboorte op 21 februari 1744 in het Friese dorpje Dronrijp tot zijn dood op 27 augustus 1828 als een bijzondere man tegen de achtergrond van een rumoerige achttiende eeuw met een burgeroorlog, revolutie en diverse politieke omwentelingen. De ondertitel van het boek heet dan ook terecht De Tijden van Eise Eisinga. Langereis beschrijft op een aansprekende manier de aanleiding van de strijd tussen de patriotten en prinsgezinden met hulp van de Pruisen na de bekende aanhouding van prinses Wilhelmina bij Goejanverwellesluis. De rol van Eise als stadsbestuurder en patriot in Franeker leidt uiteindelijk tot zijn haastige vlucht via Groningen naar Westfalen in Duitsland.

Zijn terugkeer via Visvliet eindigt in arrestatie en veroordeling door het prinsgezinde provinciebestuur van Fryslan. Met de Bataafse Revolutie wordt Eise zelf gekozen in Provinciale Staten. Het planetarium in zijn eigen woonhuis De Ooievaar te Franeker krijgt steeds meer bekendheid en wordt in onze tijd uitgeroepen tot Werelderfgoed.

Juist de politieke omwentelingen en de verdere democratische ontwikkeling in Nederland en Friesland in het bijzonder maakt deze biografie over wolkammer en planetarium bouwer Eisinga tot een nieuw meesterwerk van Langereis.