Een aangrijpend verhaal

Het boek van alle dingen is in 2004 voor het eerst verschenen. Ook al speelt het verhaal zich af in 1951, het bevat nog steeds actuele thema’s. De Tweede Wereldoorlog en het christendom spelen tegenwoordig een wat minder centrale rol in het dagelijks leven, maar de boodschap van dit boek blijft even belangrijk: kinderen horen een gelukkige jeugd te hebben.

Bij Thomas Klopper thuis heeft zijn vader de overhand. Zijn wil is wet. Er wordt elke dag uit de Bijbel gelezen, want ze zijn een strenggelovig gezin. Thomas kent ook hele stukken van de Bijbel uit zijn hoofd, waar hij af en toe wat fantasie en humor aan toevoegt. Zijn vader denkt dat hij het geloof niet serieus neemt. Hij deelt geregeld klappen uit, zodat er geen twijfel bestaat wie de baas in huis is.

Nadat Guus Kuijer (1942) twee verhalenbundels en een roman had geschreven, ging hij zich richten op de kinderliteratuur. Dit was meteen een succes, want zijn eerste kinderboek over Madelief, Met de poppen gooien, won een Gouden Griffel. Er verschenen hierna nog vier boeken over Madelief. Kuijer schreef nog meer bekende boeken, waaronder vijf boeken over Polleke, Olle en natuurlijk Het boek van alle dingen. In 1979 ontving Guus Kuijer de Staatsprijs voor kinder- en jeugdliteratuur.

Het boek begint met ‘Voor het verhaal begint’, waarin Guus Kuijer bezoek krijgt van het hoofdpersonage Thomas Klopper. Kuijer vertelt dat hij eigenlijk een lieftallig boek wilde schrijven over de fijne jeugd die hij gehad heeft, maar dat het bezoek van Klopper hier verandering in bracht. Klopper geeft hem namelijk een dik schoolschrift met een verhaal dat hij geschreven heeft toen hij negen jaar was: het boek van alle dingen. Door dit stukje vooraf wordt het verhaal heel realistisch en had het zomaar echt gebeurd kunnen zijn.

Vanaf het begin grijpt dit verhaal je aan. Het is een kort verhaal, bijna een novelle, maar eigenlijk omvat het de hele jeugd van Thomas. Hij is een vrolijke jongen, maar door zijn vader kan hij dit niet zijn en maakt hij veel verdriet mee. Thomas doet zijn best om te voldoen aan de strenge eisen van zijn vader, maar doordat hij geslagen wordt, gelooft hij niet meer in de god waar zijn vader voor bidt.

“De engelen in de hemel sloegen hun handen voor hun ogen en snikten het uit, want dat doen ze altijd als een man zijn vrouw slaat. Een diepe treurnis daalde neer op de aarde.”

De schrijfstijl van Kuijer draagt eraan bij dat het verhaal heel geloofwaardig overkomt. Kuijer zet Thomas neer als een onschuldige jongen, die alleen maar het beste voor heeft met zijn medemens. Dit zie je ook terug als Thomas mevrouw Van Amersfoort helpt om haar boodschappentas naar binnen te brengen, terwijl iedereen zegt dat ze een heks is. Daarna helpt mevrouw Van Amersfoort Thomas en de rest van zijn gezin om dapper te zijn. Het lijkt misschien alsof er nooit wat gaat veranderen, maar door niet meer bang te zijn, kun je wel degelijk wat veranderen.

Je leert Thomas ook beter kennen doordat hij in zijn hoofd gesprekken voert met de Here Jezus. Dan zegt hij wel wat hij denkt en gebruikt hij woorden als mieters. Hierdoor krijg je een inkijkje in zijn gedachten. Jezus lijkt hem wel degelijk te begrijpen. Hij is heel anders dan zijn vader zegt.

Wat mij het meest ontroerde, was het volgende gesprek tussen mevrouw Van Amersfoort en Thomas: “‘Wat wil je later worden eigenlijk?’ vroeg ze. ‘Gelukkig,’ zei Thomas. ‘Ik word later gelukkig.’” De situatie lijkt misschien uitzichtloos, maar er is altijd hoop. Dit boek laat zien dat geen enkel kind een ongelukkige jeugd zou moeten hebben.