Een pageturner

De jaren zeventig. Nadat de vader van Leni in Vietnam heeft gevochten en daar werd gegijzeld, is hij nooit meer de oude geworden. De oorlog heeft hem getekend en niet alleen met littekens op zijn lichaam. Nachtmerries teisteren hem en het gezin. Hij kan het ene moment de liefhebbende vader en echtgenoot zijn, maar het volgende moment kan hij zo plotseling als een handgranaat ontploffen. Wanneer een van zijn oorlogsmaatjes diens huis in Alaska aan hem nalaat, besluit het gezin naar het hoge noorden te verhuizen. Een nieuwe omgeving en een volledig zelfvoorzienend leven waar ze niet afhankelijk zijn van geld moet hen een nieuwe start bieden. Alles wordt anders, maar of het ook lukt om de nachtmerries van Leni’s vader achter te laten…

De Amerikaanse Kristin Hannah (1960) heeft een enorme lijst aan boeken op haar naam staan, maar haar meest bekende werk is wellicht De nachtegaal en Wie naar de sterren grijpt. Wie eerder boeken van Hannah heeft gelezen, zal beamen dat ze emotionele en aangrijpende onderwerpen gebruikt in haar romans. Het zijn onderwerpen die (hopelijk) ver van je bed gebeuren, maar waarvan je óók weet dat het jou zo zou kunnen overkomen. Je weet dat er ergens iemand rondloopt waarvoor dit de harde werkelijkheid is.

En dat doet Hannah ook in Aan het einde van de wereld. Ze diept de gevolgen van een oorlog haarfijn uit. Niet alleen de gevolgen op de man die heeft gevochten, maar ook op die van het achterblijvende gezin. De gevoelens en emoties van Leni, maar ook van haar vader en moeder zijn door Hannah’s manier van schrijven logisch en begrijpelijk. Ondanks dat het verhaal vanuit Leni wordt verteld, krijg je begrip voor het gedrag van de andere personages. Je voelt het verdriet van haar vader, de liefde van haar moeder, maar ook haar onvermogen om een einde te maken aan de situatie. Ook de angst van Leni voor de naderende winter en het daarmee opbloeien van de depressie van haar vader zijn tastbaar, om nog maar te zwijgen over de angst die ze voelt wanneer de situatie thuis verslechterd. Ondanks alle sores spreekt er respect uit de manier waarop Leni naar haar gezin en haar nieuwe thuis kijkt.

“Mama was op de hele wereld – en die was nu ze naar Alaska gingen ineens drie keer zo groot geworden – Leni’s enige kompas.”

Er is veel aandacht voor de problematiek binnen het gezin, maar Leni is ook een opgroeiende tiener met de daarbij behorende perikelen zoals een lichaam dat verandert en een eerste liefde dat voor nog meer problemen zorgt. Gelukkig is daar de natuur als tegenhanger van het aangrijpende leven van de familie Allbright. De natuur heeft een belangrijke plek in Hannah’s boek gekregen, wat deze roman bijzonder en het lezen waard maakt. Gedetailleerd beschrijft ze de schoonheid van de natuur en de wisselende seizoenen in Alaska, het stukje van de wereld dat zo dicht bij de noordpool ligt. In de zomers is het nauwelijks donker, terwijl het daarentegen ‘s winters amper licht wordt. Zomers moet er keihard worden gewerkt, om de winter te kunnen overleven.

“De zomer was net zo plotseling afgelopen als hij was begonnen. De herfst in Alaska was niet zozeer een seizoen als wel een moment, een overgang.”

Aan het einde van de wereld zit daarmee vol contrasten. Enerzijds is daar de schoonheid van de natuur, de rust, het ongerepte, de hulp van buurtgenoten, maar aan de andere kant is er de modderige grond, vieze kindergezichtjes, armoede, kapotte auto’s, oude kleren, geen telefoon, geen wc en geen stromend water. Hannah’s precieze beschrijvingen maken je geen toeschouwer maar deelgenoot. Je banjert door de modder, voelt de ijskoude lucht bij elke inademing en zakt tot aan je knieën in de sneeuw. Gedetailleerd beschrijft ze de natuur, zijn prachtige kanten en zijn bedreigingen, maar met hetzelfde gemak weet ze gevoelens, karakters en emoties op de lezer over te brengen.

“De kleuren waren zo levendig dat de wereld er bijna irreëel uitzag: groen, wuivend gras op het veld, paarse wilde bloemen, de grijze zigzagtrap die naar een blauwe zee leidde die in- en uitademde langs het kiezelstenenstrand. Achter dat alles een fjord van onmogelijke grandeur, een eeuwigheid geleden gevormd door gletsjers.”

Hannah gebruikt niet alleen deze gedetailleerde beschrijvingen om het verhaal cachet te geven, maar door middel van intertekstualiteit is het verhaal van Leni ook in een diepere laag verweven. Leni is een leergierig meisje dat graag leest en wanneer ze de gelegenheid krijgt, verslindt ze boeken. Hannah laat de ene na de andere titel nonchalant de revue passeren, maar de oplettende lezer merkt dat de titels die Leni leest, feilloos Leni’s verhaal verwoorden. Denk aan als Als de natuur roept, Pippi Langkous, In de ban van de ring, Het kleine huis op de prairie, The outsiders, Het testament van de magiër en nog velen meer zijn een perfecte samenvatting van Leni. Misschien zijn dit de boeken die Hannah als tiener zelf las?

De vraag rijst in hoeverre Aan het einde van de wereld een persoonlijk relaas is. In het nawoord valt te lezen dat Kristin Hannah deel uit maakt van een lange lijn van avonturiers. Haar vader vond het in 1968 te druk worden in Californië en vertrok met zijn gezin eerst naar het noordwesten van Amerika en later trok hij verder naar Alaska. Of het verhaal van Leni Kristin Hannah’s eigen verhaal is, wordt uiteindelijk niet onthuld.

Aan het einde van de wereld is een echte pageturner van een roman. De prachtige omschrijvingen van de natuur maken het boek adembenemend, maar ook de spanningen binnen het gezin laten de adem stokken. Zo’n 500 pagina’s lang zit je gevangen in de wilde natuur van Alaska en bevind je je compleet aan het einde van de wereld. Het is prachtig, wonderschoon, adembenemend, beangstigend en bedreigend. En dat allemaal samen.